Yangına Dair Herşey

DUMAN TAHLİYE SİSTEMLERİ :

Ateş ve duman, insanlık tarihinin başından beri sadece insan en önemli gereçleri değil, aynı zamanda da her zaman en tehlikeli düşmanı olmuştur. Sadece önemli oranda maddi hasara neden olmakla kalmayıp sayısız can alan artan sayıdaki yangın felaketleri, yangınla mücadelede gittikçe önem kazanmaktadır. Binalarda yangın çıkmasının tamamen önlenmesi mümkün olmadığından, yangından önleme tedbirleri kapsamında ısı ve duman tahliye tesislerine önemli bir görev düşmektedir.Duman yonetim sisteminin amacı binanın bosaltılması icin gerekli zaman sureci icinde cıkıs icin uygun bir ic ortamın sağlanmasıdır. Uygun ortam deyiminden kasıt sudur: Dumanların miktarı ile bulunduğu yer insanların kolayca dısarı cıkmasına imkan verecek nitelikte olmalıdır.



Bu nedenledir ki.
BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK’ e göre

İKİNCİ BÖLÜM
Duman Kontrolü
Duman kontrolünün esasları
MADDE 86- (1) Doğal duman tahliyesi yapılabilecek yerlerde duman çekiş bacaları, duman kesicileri ve duman bölmeleri kullanılır. Mekanik duman kontrol sistemleri olarak iklimlendirme sistemleri özel düzenlemeler yapılarak kullanılır veya ayrı mekanik havalandırma veya duman kontrol sistemleri kurulur.
(2) Duman tahliye ağızları, daima açık olabileceği gibi, yangın sırasında otomatik olarak veya el ile kolaylıkla açılabilen mekanik düzenler ile de çalıştırılabilir. Bu tür mekanizmaların sürekli bakım suretiyle işler durumda tutulması mecburidir.
İklimlendirme ve havalandırma tesisatının duman kontrolünde kullanımı
MADDE 87- (1) Yangın hâlinde, mevcut iklimlendirme ve havalandırma tesisatı duman kontrol sistemi olarak da kullanılabilir. Bu durumda, bu Yönetmelikte mekanik duman kontrol sistemi için öngörülen bütün şartlar, iklimlendirme ve havalandırma sistemi için de aranır.
(2) Mekanik duman kontrol sistemleri için tesis edilen havalandırma ve tahliye kanallarının çelik, alüminyum ve benzeri malzemeden yapılmış olması gerekir.
(3) Bütün mekanik havalandırma ve duman tahliye sisteminde kullanılacak kanalların yeterli sayıda askı elemanları ile bağlanması şarttır.
(4) Kanal kaplama malzemesinin, en azından zor alevlenici malzemeden olması gerekir.
(5) Havalandırma ve duman tahliye kanallarının, kaçış merdivenlerinden ve yangın güvenlik hollerinden geçmemesi asıldır. Ancak, çeşitli sebeplerden dolayı, kanalın bu bölümlerden geçmesi hâlinde, geçtiği bölümün yapısal olarak yangına dayanım süresi kadar yangına dayanacak bir malzeme ile kaplanması şarttır.
(6) Aynı hava santrali ile birden fazla yangın kompartımanının havalandırılması veya iklimlendirilmesi yapılıyor ise, yangın kompartımanları arası geçişlerde, üfleme ve emiş kanallarında yangın damperi kullanılması gerekir.
(7) Asma tavan arası ve yükseltilmiş döşeme altı gibi mahallerin plenum olarak kullanılması hâlinde; bu bölümler içerisinden sadece mineral, alüminyum veya bakır zırhlı kablolar, rijit metal borular ve sıvı sızdırmaz esnek metal borular geçirilebilir. Bilgisayar, televizyon, telefon ve iç haberleşme sistemleri kablolarının ve yangın korunum sistemi boruları ile alevlenmeyen sıvılar taşıyan yanmaz malzemeden boruların kullanılmasına izin verilir.
(8) Havalandırma ve duman tahliye kanallarının yangın kompartımanı duvarlarını delmemesi gerekir. Kanalın bir yangın kompartımanı duvarını veya katını geçmesi hâlinde, kanal üzerine yangın kompartımanı duvarını veya katını geçtiği yerde yangın damperi konulması gerekir. Havalandırma kanalı korunmuş bir şaft içinden geçiyor ise, şafta giriş ve çıkışta yangın damperi kullanılması şarttır.
(9) Basınçlandırma sisteminin kanallarında yangın damperi kullanılmaz.
(10) Duman kontrol sistemi uzaktan el ile kumanda edilerek veya yangın algılama ve uyarı sistemi tarafından otomatik olarak devreye sokulabilir.
(11) Yangının yayılmasında rol oynayan tesisat bacasının ve kanallarının, yangın kompartımanları hizasında olması ve kompartımanın yangın dayanımını azaltmayacak şekilde yalıtılması gerekir. Havalandırma kanal ve bacalarının yangın kompartımanlarını aşmalarına özel detaylar dışında izin verilmez. Hava kanallarının, yanmaz malzemeden yapılması veya yanmaz malzeme ile kaplanması şarttır.
(12) Yapı yüksekliği 51.50 m’nin üzerinde olan binaların hol ve koridor gibi ortak alanlarında duman kontrol sistemi yapılması mecburîdir.
Kazan dairesi, jeneratör odası, mutfak, otoparklar ve tahıl depolarında duman kontrolü
MADDE 88- (1) Dizel pompa ve acil durum jeneratörünü çalıştırabilmek için mekanik havalandırmanın gerekli olduğu yerlerde, bu bölümlerin duman tahliye sistemlerinin; diğer bölümlere hizmet veren sistemlerden bağımsız olarak dizayn edilmesi, havanın doğrudan dışardan ve herhangi bir egzoz çıkış noktasından en az 5 m uzaktan alınması ve mahallin egzoz çıkışının da doğrudan dışarıya ve herhangi bir hava giriş noktasından en az 5 m uzağa atılması gerekir.
(2) Otel, restoran, kafeterya ve benzeri yerlerin mutfaklarındaki pişirme alanlarının mekanik egzoz sisteminin; binanın diğer bölümlerine hizmet veren sistemlerden bağımsız olması, egzoz kanallarının,
korunmamış yanabilir malzemelerden en az 50 cm açıktan geçmesi, egzozun doğrudan dışarıya atılması ve herhangi bir hava giriş açıklığından en az 5 m uzakta olması gerekir. Mutfak dışından geçen egzoz kanalının; geçtiği bölümün veya mutfak bölümünün yapısal olarak yangına dayanma süresi kadar bir malzeme ile kaplanması, şayet kanal bir tuğla şaftı içerisinden geçiyor ise, şaftın diğer bölümlerinden ve diğer kanallardan veya servis elemanlarından ayrılması şarttır. Mutfak egzoz kanallarına yangın damperi konulamaz.
(3) Toplam alanı 2000 m2’yi aşan kazan dairelerinde, kapalı otopark alanlarında ve bodrum katlardaki depolarda mekanik duman tahliye sistemi yapılması mecburidir. Duman tahliye sisteminin, binanın diğer bölümlerine hizmet veren sistemlerden bağımsız olması ve saatte en az 10 defa hava değişimi sağlaması gerekir.
(4) Un, tahıl, kepek, nişasta ve şeker gibi parlayıcı organik tozlar meydana getiren maddelerin işlendiği, imal veya depo edildiği yerlerde, bu maddelerin tozlarının toplanmasını önleyecek özel havalandırma tertibatı yapılması mecburidir. Bu yerlerde soba, ocak ve benzeri açık ateş kaynağı bulundurulması ve tedbir alınmaksızın kaynak yapılması yasaktır.
(5) Doğalgaz, LPG veya tehlikeli maddeler ile çalışılan yerlerde fanların ve havalandırma motorlarının patlama ve kıvılcım güvenlikli (ex-proof) olması gerekir. Kablo ve pano tesisatlarının da kıvılcım güvenlikli olması şarttır.




ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Basınçlandırma Sistemi
Basınçlandırma sistemi
MADDE 89- (1) Konutlar hariç olmak üzere, bütün binalarda, merdiven kovasının yüksekliği 30.50 m’den fazla ise, kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması gerekir. Bodrum kata ve üst katlara hizmet veren kaçış merdiveni aynı yuvada olsa bile, zemin seviyesinde, yangına 120 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz bir duvar ile ayrılmış ve ayrı çıkış düzenlenmiş ise, merdiven yuvası için üst katların yüksekliği esas alınır.
(2) Bodrum kat sayısı 4’den fazla olan binalarda bodrum kata hizmet veren kaçış merdivenleri basınçlandırılır.
(3) Yapı yüksekliği 51.50 m’den yüksek olan konutların kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması şarttır.
(4) Yangın anında acil durum asansör kuyularının yangın etkisi altında kalmaması için acil durum asansörü kuyularının basınçlandırılması gerekir.
(5) Basınçlandırma sistemi çalıştığı zaman, bütün kapılar kapalı iken basınçlandırılan merdiven yuvası ile bina kullanım alanları arasındaki basınç farkının en az 50 Pa olması şarttır. Açık kapı durumu için basınç farkı en az 15 Pa olması gerekir.
(6) Basınçlandırma sisteminin yangın güvenlik holüne de yapılması hâlinde, merdiven tarafındaki basıncın yangın güvenlik holü tarafındaki basınçtan daha yüksek olacak şekilde bir basınç dağılımı oluşturulması gerekir.
(7) Hem basınçlı havanın ve hem de otomatik kapı kapatıcının kapı üzerinde yarattığı kuvveti yenerek kapıyı açmak için kapı koluna uygulanması gereken kuvvetin 110 Newtonu geçmemesi gerekir.
(8) Yangına müdahale sırasında basınçlandırma sisteminin, açık bir kapıdan basınçlandırılmış alana duman girişini engelleyecek yeterlilikte hava hızını sağlayabilmesi gerekir. Hava hızı, birbirini takip eden iki katın kapılarının ve dışarı tahliye kapısının tam olarak açık olması hâli için sağlanır. Ortalama hız büyüklüğünün her bir kapının tam açık hâli için en az 1 m/s olması gerekir.
(9) En az 2 iç kapının ve 1 dışarıya tahliye kapısının açık olacağı düşünülerek, diğer kapalı kapılardaki sızıntı alanları da ilave edilerek dizayn yapılır ve bina kat sayısına göre açık iç kapı sayısı artırılır.
(10) Basınçlandırma havası miktarının, sızıntı alanlarından çevreye olan hava akışlarını karşılayacak mertebede olması gerekir.

(11) Merdiven içerisinde meydana gelebilecek olan aşırı basınç artışlarını bertaraf etmek üzere, aşırı basınç damperi ve frekans kontrollü fan gibi sistemlerin yapılması gerekir.
(12) Basınçlandırma havasının doğrudan dışardan alınması ve egzoz çıkış noktalarından en az 5 m uzakta olması gerekir. Yüksekliği 25 m’den fazla olan kapalı merdivenlerin basınçlandırılmasında, birden fazla noktadan üfleme yapılır. İki noktadan üfleme yapılması hâlinde, üfleme yapılan noktalar arasındaki yüksekliğin en az merdiven yüksekliğinin yarısı kadar olması şarttır. Yapı yüksekliği 51.50 m’den fazla olan binalarda, her katta veya en çok her üç katta bir üfleme yapılması gerekir.
(13) Basınçlandırma fanının dışardan hava emişine algılayıcı konulur; duman algılanması hâlinde, fan otomatik olarak durdurulur.
(14) Basınçlandırma sisteminin yangın algılama ve uyarı sistemi tarafından otomatik olarak çalıştırılması gerekir.
(15) Basınçlandırma fanını el ile çalıştırıp durdurabilmek için, bir açma kapatma anahtarının bulunması gerekir.
(16) Kaçış merdivenlerinde basınçlandırma yapılmamış ise, merdiven bölümünde açılabilir pencerenin veya merdivenin üzerinde devamlı havalandırmayı sağlayacak tepe penceresinin bulunması şarttır.




Neden Doğal Duman Tahliyesi?

Bina yonetmeliklerine gore, yukseklikleri 75 (ft)=23 (m) den daha fazla olan ve bu nedenle de yuksel yapılar olarak adlandırılan binalarda duman kontrol sisteminin ongorulmesi zorunluğu vardır. Kapalı salonlar ve atriumlar gibi ozel bazı mahallerde de duman kontrol sistemlerinin ongorulmesi yonetmelik hukumleri arasındadır.
Yangının tehlikesi, sadece ateş ve sıcaktan değil, özellikle duman ve oluşan zehirli yangın gazlarından kaynaklanmaktadır. Duman, insan hayatını ve sağlığını birinci derecede tehdit etmektedir. Isı ve duman tahliye sisteminin en önemli görevi, kaçış ve kurtarma yollarını dumandan arındırmaktır. Yanan binalarda bulunan kişilerin kendilerini güvene almaları sağlanmalıdır. Kurtarma ekipleri insanları, hayvanları ve maddi değerleri kurtarabilmeli ve yangın sonucu oluşan hasarları en düşük düzeyde tutabilmelidir.





1) Alevlerin yangın cıkan kattan dısarı atılmasının sağlanması amacıyla dıs duvarlar boyunca her 50 (ft)=15 (m) de bir 20 (ft ) =2(m2) acıklıklı uzaktan komuta edilebilen panolar veya pencereler ongorulmelidir. Otomatik yangın sondurme donatımına sahip olan yapılarda bu panoların veya pencerelerin kat icinde elle acılması mumkun olabiliyorsa uzaktan komuta sistemine gerek duyulmayabilir. Uzaktan komutalı panolar yerine ozel camlı sabit panoların kullanılması da olanaklıdır.
2) Otomatik yangın sondurme donatımına sahip olan binalarda yangına maruz olan kat havasının doğrudan doğruya dısarı atılması icin vantilatorlu bir cebri havalandırma tesisatından yararlanılabilir. Ongorulen egzost donatımı saatteki hava yenilenme sayısı en azından 10 kat olan bir hava debisi sağlayabilecek yeterlikte olmalıdır.
3) Otomatik yangın sondurme donatımına sahip olmayan binalarda gerceklenen duman kontrol sistemleri ilgili kamu kurumu yetkili elemanları tarafından teste tabi tutulmalı ve onaylanmalıdır.
Duman yonetimi tekniğinde acılabilen veya kırılabilen tipte pencerelerin kullanımı mekanik tesislerin kullanımına oranla daha eskidir. Acılabilen veya kırılabilen pencere kullanımının temelinde yatan ana dusunce sıcaklığın yukselmesinden oturu artan basıncın dusurulmesi ve alevlerin dısarı atılmasının sağlanmasıdır.

Tipik bir bina yangınında olusan yanma gazlarının sıcaklığı genellikle 1700 (°F)= 927(°C) duzeyindedir. Normal mahal sıcaklığından 1700 (°F) = 927 (°C) duzeyine kadar ısınan havanın hacmi yaklasık dort kat artar. Binanın yangın cıkan katındaki basınc hızla yukselir. Kat icinde basıncın dusurulmesini sağlayacak herhangi bir onlem
alınmamıssa bu basınc artımını engellemez. Alevlerin binadan dısarı atılması bugunku mekanik duman yonetim tesislerinde gerceklenen negatif basıncın yani emme basıncının yeterli duzeyde sağlanmasına olanak vermez.

Olsa olsa yangın katındaki pozitif basıncın azalmasını sağlar ve boylece dumanların binanın diğer bolumlerine yayılmasına kısmen engel olur.
Yapısal yangın önleme tedbirleri ve artık yaygın yapı özellikleri sayesinde insanların yanan bir binada doğrudan ateş yüzünden ölmeleri ancak nadiren görülse de, çok zehirli olan yangın gazları ölüm nedenleri arasında en başta gelir. Bina yapısına zarar veren, kurtarma ve yangın söndürme yollarını engelleyen, ateşi yanan binanın başka kısımlarına ulaştırabilen duman ve yangın gazları, yangın vakıalarının %90'ında "yangın kurbanları"na neden olan etkenlerdir. Yangın kurbanları, duman kurbanlarıdır! Zira akciğerin sadece tek bir kez sıcak yangın dumanı ile dolması kesin ölüme neden olabilir. Hemen meydana gelen yön bulma yeteneğinin kaybını panik, bilinç kaybı ve sonunda aciz düşme takip eder.

Yangın gazı sonucu ölümlerin nedenleri bir yandan dumanda bulunan ve ölümcül etkisi bulunan zehirli bileşenlerdir. "Korozyon etkisi bulunan bileşenler" teneffüs edildiğinde akciğer ve solunum yollarının yanmasına neden olur. Çoğunlukla bu iki unsurun etkileşimi, yangın kurbanlarının zehirlenmesi ve iç organlarındaki ağır yaralanmalarının nedeni olduğu görülmektedir.

Bundan dolayı kısa zamanda yoğun olarak oluşan dumanın - küçük zarar verici yangınlarda bile - hemen ve isabetli bir şekilde tahliye edilmesi son derece önemlidir. Çünkü ısı ve ses yalıtımı için kullanılan, özellikle yanıcı özelliği bulunan yapı malzemeleri, yandıklarında çok büyük miktarda yangın gazı oluşumuna neden olurlar. Örneğin 10 kg yanan suni sünger, sadece bir saat içinde 25.000 metreküp yangın gazı oluşumuna neden olmaktadır; diğer bir değişle, 15 m yüksekliğinde bir merdiven boşluğu sadece biraz süngerin yanması sonucunda 100 kez tamamen dumanla dolar taşır.

Bir yangında tepkime sonucu oluşan yangın gazı, oksitler ve ısı enerjisi nedenli tehlike, dumanın dışarıya tahliye edilmesi suretiyle en iyi şekilde önlenebilir. Bu önemli görevi dumanı etkili bir şekilde bina dışına taşıyan ısı ve duman tahliye tesisleri üstlenir. Isı ve duman tahliye tesisleri bulunmayan oda ve binalar dakikalar içinde tamamen duman gazları ile dolar. Bu duman gazı tabakası nedeniyle, kişinin kurtarılması ya da kendini kurtarmasını imkansız hale getirir! Bina yapı iskeletinin sıcak yangın gazları nedeniyle termik yüklenmesi binanın çökmesine neden olabilir. Isı ve duman çekme tertibatları bundan dolayı yangın önleme konseptlerinin vazgeçilmez bir unsuru haline gelmiştir.



Çatı kapakları ışık, hava ve duman tahliye kapakları çift cidarlı ısı yalıtımlı kanat ve kasası olan kapaklar CO2 ve 24 V olmak üzere iki türlü duman tahliye amaçlı kullanılabilir. Ayrıca 220 V motor monte edilerek havalandırma amaçlı kullanılabilir.


Duman Tahliyesi Nasıl Çalışır?

Doğal duman tahliyesi duvarların alt taraflarına yerleştirilen hava girişleri ile mümkünse duvarların üst tarafları ya da tavana yerleştirilen hava çıkışları sayesinde doğal termik yükselme olgusundan yararlanarak, dumanı insanların bulunduğu seviyenin üzerindeki sabit bir tabakada bağlar. Bu sınırın altında az miktarda duman bulunan tabaka varken, onun üzerinde siyah ve zehirli yangı gazı tabakası bulunur.
Bu duman tahliye yönteminde önemli olan, duman tabakalarının birleştiği çizgide karışımların meydana gelmemesi önemlidir, aksi takdirde zehirli duman tabakasının dumansız tabakaya inmesi söz konusu olabilir.

Baca Yapı Yonetmeliği'nin mekanik egzost donatımlarından yararlanan duman yonetim sistemleri icin sart kostuğu tek performans olcusu saatte altı kez yani her 10 dakikada bir kez hava değisimi yapılmasıdır. Bazı okurlar tesisat muhendisi olsalar bile gereksinimin tum dumanın 10 dakika icinde tamamen temizlenmesi anlamını icerdiğini sanmakla hata etmektedirler. Halbuki tam bir karısımın sağlanması halinde bile saatte altı kez yapılan hava değisiminin 10 dakikalık suresi sonunda baslangıctaki dumanın %37 oranındaki kısmı hala yangın mahalli icinde kalmayı surdurecektir.

Binalarda karısım olayı mukemmel olmaktan cok uzaktır. Bundan dolayı da, 10 dakikalık hava değisimi suresinin sonunda yangın mahallinde kalan duman miktarı muhtemelen baslangıctaki konsantrasyon oranının %37'lik bolumunden daha fazla olacaktır. Ustelik gercek bir yangında, duman yonetim sistemi calısmaya basladıktan
sonra da duman uretimi devam eder.
Yeni duman uretiminin olmaması kosuluyla saatte altı defa hava değisimi yapması ongorulen duman yonetim sistemi calısmaya basladıktan 10 dakika sonra yangın mahallinin icindeki duman konsantrasyonu baslangıctaki miktarının %37'si duzeyine kadar azalır.

Bundan dolayı, dumanların tumuyle ortadan kaldırılması ve gorusun acılması yolundaki beklentiler gercekci değildir. Bugunku uzmanların ortak dusuncesi modern yonetmeliklerde kapalı holler ve genis hacimler icin benimsenen yaklasımın ve ongorulen kuralların tum duman yonetim sistemlerine aynen uygulanması
yonundedir. Bir duman kontrol sisteminin temel islevi bir yapı icinde yangın baslangıcı gorulur gorulmez hic vakit yitirilmeden duman engellerinin gorevi ise dumanların yangın katından yapının diğer kısımlarına yayılmasını onlemek, boylece yapı icinde barınanların guven icinde dısarı cıkmalarını veya kurtarılana kadar
guvenli sığınaklar bulmalarını sağlamaktır.

Duman yonetim sistemlerine iliskin tasarım kriterlerinin genellikle otomatik bir yangın sondurme tesisatıyla donatımlı olan yapıları kapsamına aldığı onemle nımsanmalıdır. Otomatik fıskiyeli yangın sondurme tesisleri alevlerin buyumesini onlemek ve yangın mahalli icindeki sıcaklık derecesini dusurmek suretiyle duman yonetim sisteminin etkinliklerini artırır.

Dumanın tahliye edilmesi için tabii ki doğal etkili vede mekanik yolla çalışan duman tahliye tesisleri kullanılabilir.
Duman, ısı ve sıcak yangın gazları gibi bir yangında oluşan tepkime ürünleri, odanın içinde yukarıya yükselir ve tavanın altında duman ve yangın gazlarından oluşan bir tabaka oluşturur. Bu yangın gazı tabakası yangın devam ettikçe yoğunlaşır ve en kısa zamanda odanın tamamı dumanla dolmuş olur. Doğal duman tahliyeleri sayesinde termik yükselme prensibinden yararlanılarak bu tabaka yangın henüz oluşma evresindeyken doğrudan dışarıya aktarılır. Bunun için gereken hava girişleri akıntının dengelenmesini sağlar ve termik yükselme olgusunu (baca olgusu) güçlendirir. Ancak ilgili duman tahliye cihazlarının dışarıdan rüzgara karşı korunmuş durumda olmalıdır. Bunun nedeni, duman gazlarının yayılması ile dışarıya atılmasının - özellikle büyük odalarda meydana gelen yangınlarda - önemli oranda odadaki hava akıntısına bağlı olmasıdır. Bu akıntı ise dışarıdaki rüzgar basıncı dağılımından etkilenebilmektedir. Duman yayılmasının tarifi için kullanılan, "alan modelleri" denen teoriler bu etkileşimden dolayı uygun değildir. Duman yayılmasının rüzgar etkisi de hesaba katılarak yan duvarlar üzerinden incelendiği çalışmaların ise, küçük ölçekli modellerde rüzgar kanalında yapılması mümkündür. Bu tür incelemeler, yan duvarlarda rüzgarın esiş yönünden etkilenmeyen hava giriş ve çıkışların bulunmasının şart olduğunu göstermiştir. Bu açıklıkların daima rüzgarın etkili olmadığı yönde bulunması gerektiğinden, doğal tahliye ve hava giriş yüzeylerinin karşılıklı en az iki bina duvarlarında öngörülmeleri gerekmektedir.

Doğal bir duman tahliye tesisinin avantajı, artan sıcaklıklarda artan çekme gücü sayesinde fazladan oluşan duman gazı hacminin dışarıya atılmasının mümkün olmasında yatmaktadır. Mekanik duman tahliyesinde ise, yangın gazları mekanik yolla vantilatörlerle sabit bir hacimle dışarıya atılır. Bu yöntem özellikle düşük yangın sıcaklıkları için uygundur. Daha yüksek sıcaklıklarda ise, vantilatörlerin sabit aktarım gücü sıcaklık nedeniyle artan hava hacmine karşı yetersiz kalması söz konusu olabilir.

Işık Kapakları, Işıklıklar, Cam Piramitler, Devirmeli veya Katlamalı Kanatlar...
Bina tipi ve mimarisine göre, değişik ısı ve duman tahliye açıklık biçimlerinin montajı mümkündür. Düz çatılı binalarda, tonoz biçimli ısı ve duman tahliye kapakları, ışıklıklar veya cam piramitler kullanılabilir. Meyilli çatı veya şedli çatılarda, devirmeli veya katlamalı kanatlar halinde monte edilmesi mümkündür. En fazla kullanılan ısı ve duman tahliye kapakları, dış cephelere monte edilen değişik kanatlı biçimlerdir. Doğal duman tahliyesinin etkisini en iyi biçimde temin etmek için, kapak elemanının ebadı, türü ve yerleşimi dikkate alınmalıdır. Önemli olan, duman gazlarının olabildiğince engelsiz bir şekilde binadan dışarıya akmasının mümkün olması, ne pencere kanatları, ne de bina çıkıntıları, merdiven, havalandırma kanalları gibi yapısal unsurların engel olmamasıdır.

Bir Duman Tahliyesinin Bileşenleri

Duman kontrol ve basınçlandırma sistemleri kontrol ve izlemeleri
Bir binada duman kontrol ve basınçlandırma sistemleri kurulması hâlinde, bu sistemler ile ilgili arıza ve konum değiştirme sinyalleri ayrı bir bölgesel izleme panelinde veya yangın kontrol panelinde ayrı bölgesel durum ve arıza göstergeleri oluşturularak izlenir ve kontrol edilir. Duman kontrol ve basınçlandırma sistemlerinin el ile kontrolleri ayrı bir kontrol panelinden yapılabileceği gibi, yukarıda belirtilen izleme panelleri ile birleştirilerek yangın alarm sistemi bünyesinde de gerçekleştirilebilir.

Isı ve duman tahliye kapaklarının açılıp kapatılması için bir ısı ve duman tahliye tahriki gerekmektedir. Bunun için 24 V ile çalışan mil tahrikleri, zincirli tahrikler veya dişli çubuk tahrikleri kullanılabilir. Tahrik seçimi projeye bağlıdır.
Elektrik veya pnömatik yolla tahrik edilen bir gazlı yay sistemi ile giriş ve çıkış kapakları hızlıca açılabilir. Ancak bu sistem günlük havalandırma için uygun değildir.

Bir pnömatik silindiri tazyikli hava ya da CO2 gazı ile kapağı açar.
Isı ve duman tahliye merkezi, ısı ve duman tahliye tahriklerinin kumanda birimidir. Bu merkezde yangın detektörlerinin sinyalleri değerlendirilir, arızalar gözetlenir ve havalandırma fonksiyonu kontrol edilir. Tümleşik acil durum besleme pilleri elektrik şebekesi kesildiğinde 72 saat boyunca sistemi ayakta tutar.
Pnömatik kumanda istasyonu CO2 kartuşları içerir Camın kırılıp düğmenin tetiklenmesi üzerine tahrik tetiklenir.

Manüel yangın bildirme üniteleri, el ile tetiklenen bir ısı ve duman tahliyesinin bildirilmesi içindir. "Çalışmaya hazır", "Isı ve Duman Tahliye Tetikli" ve "Arıza" durumları ışıklı göstergelerle gösterilir. Otomatik yangın detektörleri bir yangını kendinden teşhis eder. Yangın detektörleri ister manüel, ister otomatik olsun, özellikleri yangın önleme konsepti ve yerel koşullara bağlıdır.

Rüzgar hızı ve yönünü belirleyen bir rüzgar ölçüm cihazı, duman tahliyesi esnasında sadece rüzgar yemeyen tarafların açılmasını temin eder. Ölçüm değerlerinin değerlendirilmesi, bağlı bulunan ısı ve duman tahliye merkezinde gerçekleşir.
24 V ısı ve duman tahliye güvenlik tahrikleri havalandırma amaçlı da kullanılabildikleri için, tahriklerin manüel havalandırma için havalandırma düğmeleri, otomatik havalandırma için termostat ve higrostatlar ve bilgisayar kumandalı havalandırma için merkezi bir havalandırma yönetim sistemi ile tetiklenmeleri mümkündür.

Isı ve Duman Tahliye ve Havalandırma Sistem Bileşenlerinin Kurulumu

Hava giriş ve çıkışlar, açık konumdayken gerekli kapak altı (geometrik) yüzeyi ya da kapağın duman (aerodinamik) tahliye yüzeyine ulaşılması temin edilmelidir. Pencere ya da kapakların çerçeve ve eşikleri gibi olasılı engeller veya eşiklerin kalınlıkları dikkate alınmalıdır.

Açma mekaniğinde tahrikler ve tespit elemanları gerekli kuvvetlere uygun olarak hesaplanmalıdır. Pencerelerin gereken açılma açıları temin edilmelidir. Pencere profillerine çarpılması kesinlikle önlenmelidir. Elektrikli bağlantılar yerel yangın önleme mevzuatına uygun olup kesitleri gereken motor akımları veya hacimlerine göre seçilmelidir.

Elektrik ısı ve duman tahliye merkezi özel olarak ön görülmüş havalandırmalı bir teknik odasında konuşlandırılmalıdır. Bu odada meydana gelen bir yangında anında tetiklenmesini temin etmek için, merkezin monte edildiği yerde yangın detektörleri öngörülmelidir.

Manüel yangın detektörleri kolayca görülmeli ve giriş veya antreler gibi merkezi yerlerde monte edilmelidir. Kurulum yerine "duman tahliyesi" ibareli bir levhanın takılması önerilir. Otomatik yangın detektörleri, tetik kriteri olan duman veya ısının detektöre kolayca ulaşabileceği şekilde monte edilmelidir. Hatalı tetikleri önlemek için, ilgili bina kısmında bulunan koşulların bilinmesi gerekmektedir. Bunlar, toz, su buharı ve cam yüzeyler altında oluşabilen yüksek ısılardır. Detektörlerin gözetim alanları ve duvar yüzeylerine mesafeleri planlama ve montaj esnasında dikkate alınmalıdır.

Rüzgar ölçüm cihazının kusursuz işlevini temin etmek için, çatının girdap oluşmayan, ancak rüzgara tabi bir yerine monte edilmesi gerekmektedir.

Yenileşim, Esneklik ve Hareketlilik

Isı ve duman tahliye tesisleri, insan hayatı ve maddi varlıkların korunması için zorunlu bir gerekliliktir. Duman ve yangın gazlarından kaynaklanan tehlikeler sadece bir ısı ve duman tahliye sistemi kurularak önlenebilir. Federal Almanya Cumhuriyeti'nin tüm eyaletlerinde geçerli yapı yönetmeliklerinde ısı ve duman tahliye sistemlerinin talep ediliyor olmasının nedeni vardır. Yapısal yangın önleme, binaların tasarımı sayesinde önemli ilerlemeler kaydetmişse de, kişisel tasarım şekli bu yangın önleme türünün kısa sürede sınırlarına ulaşmasına ve yetersiz kalmasına neden olmaktadır. Tesis bazlı teknik çözümler ise beraberlerinde önemli oranda daha fazla yenileşim, esneklik ve hareketlilik getirir. Her elektrikli motorlarla tahrik edilen ısı ve duman tahliye sisteminin ayrıca günlük havalandırmanın getirdiği faydalardan yararlanılmasını sağladığı da unutulmamalıdır.




Duman ve ısı tahliyesi :

Duman tahliye sistemleri, duman ve ısıyı tahliye ederek yangın çıkış yollarına erişimi kolaylaştırırlar. Böylece binalardaki yangına dayanıklı malların korunması daha kolay sağlanırken, oluşabilecek zararlar da minimuma indirilmiş olur.

Duman tahliye sistemlerinin kullanım alanları genellikle merdiven boşlukları ve binalar arası bağlantı noktaları gibi ortak kullanım alanlarıdır. Ayrıca endüstriyel binalar ve iş yerlerinde de tercih edilmektedir.

İhtiyaç duyulan duman ve ısı tahliye alanı, binanın tasarımına ve kullanım amacına bağlı olarak değişebilir. Duman tahliye pencereleri farklı boyutlarda bulunmaktadır.

Maksimum havalandırma etkisi :

Duman tahliye sistemi zincirle hareket eden elektrikli bir motor ile pivot açılım pencerenin, 90 dereceye kadar açılmasını sağlar. Böylece duman ve ısı tahliye edilerek yangın çıkış noktaları tehlikesiz hale getirilir.

Güç kesintisine karşı koruma :

Kontrol sistemi emniyet pili ile desteklenerek, yangın sırasında oluşabilecek güç kesintilerinde de sistemin çalışması sağlanmaktadır.

Sistem, kontrol kutusundaki entegre düğme ile pencerenin günlük kullanımda rahatça açılıp kapanmasına imkan tanır. Pencerenin kanadı, havalandırma sırasında yağmur sularının ve yaprakların içeri girişini engelleyecek şekilde tasarlanmıştır. Sistem ayrıca test ve acil durumlar için basit bir tekrar kurulum imkanı da sunmaktadır.

Duman tahliye sistemi, en son güvelik standartlarına uyumlu olmak gibi çeşitli faydalar sunmaktadır:

Duman tahliye sistemi, uygun maliyetler ile, tek pencereli merdiven boşluğundan, yüzlerce penceresi olan üretim tesislerine kadar geniş kullanım alanına sahiptir. Uygulamaya bağlı olarak Dduman tahliye penceresine rüzgar deflektörü de eklenebilir. Ayrıca düz çatı sistemi ile düz çatılarda da uygulamak mümkündür.



DUMANLARIN MAHALDEN DISARI ATILMASI

Dumanların kontrol altında tutulması amacıyla hava debisi olusturulması ve basınc farkı yaratılması esasına gore tasarlanan duman yonetim veya kontrol sistemleri duman egzost ve duman tahliye sistemlerinden farklı tesislerdir. Duman egzost ve duman tahliye sistemlerinin uygulanma amacı yangın sonduruldukten sonra yangın
mahallerinin dumandan arındırılmasıdır. Bunun icin dısarı atılan egzost havası ile dıs havanın karısımından olusan bir karısım debisinin yangın mahalline gonderilmesi gerekir.

Duman yonetim sistemleri dumanların bina icindeki acıklıklardan gecerek yayılmasını onlemek amacıyla ongorulen engellerle birbirlerinden ayrılan bolmelere basınc desteği sağlayan tesislerdir. Bu tanım cok uygun ve yerindedir. Halbuki, duman egzost veya duman tahliye sistemleri duman yonetimi hatla duman kontrolu yapan
tesisler değildir. Dumanların binadan dısarı atılması isiyle gorevli olan bu tesisler genellikle yangının kontrol altına alınması amacına yonelik bir yangın mucadele araclarından biridir. Hava değisimi yapılması yoluyla gerceklenen duman yonetimi yangın alevlerinin etkin olduğu ve duman cıkısının yoğun bir bicimde farklı
basıncta bolgeler olusturulması yontemi de dumanların binadan dısarı atılmasını sağlayan bir care değildir.

Basınc farkları yaratılması yontemi dumanların kontrol altında tutulmasına yardımcı olan bir metottur. Bugun duman tahliye veya duman egzost tesislerinin gerek duman yayılımını onlemede ve gerekse mahallerin dumandan cabucak arındırılmasında pek basarılı olmadığı da iyice bilinmektedir. Duman yonetim sistemlerine uygulanan duman bombaları testleri sırasında yangın katına gonderilen hava debisinin gorus acısını artırdığı ve dumanların uzaklastırılmasına yardımcı olduğu gozlenmistir. Ancak bu deney gercek bir yangın icin yol gosterici olmaktan uzaktır. Cunku, duman bombaları muhtemelen duman uretimini onlemektedir. Bundan dolayı, duman bombası testlerinde uygulanan karısım havası uygulaması yangın sırasında değil yangın sondukten sonraki kosullarda gecerlidir. Bir seri duman bombası testleri sırasında yapılan gozlem sonuclarından anlasıldığına gore yangın mahaline gonderilen karısım havası dumanları mahallin dısına atılmasına yardımcı olmaktan cok dumanların seyreltilmesini ve tum yangın katına dağıtılmasını sağlamaktadır.

Gercekte, hakiki bir yangında mahal icine gonderilen karısım havası alevi busbutun azdırabilir. Bir iklimlendirme tesisatından alınıp yangın mahalline gonderilen karısım havasının mahal icindeki devinimini hızlandırdığı bilinmektedir. Bu calkantılı hava debisi ile yangından cıkan alevler birbirleriyle temas ettiği zaman alevlerin yuzey alanında artım olacak ve cevredeki yanıcı maddeler muhtemelen daha canlı olarak yanacaktır. Otesi, bircok bina yangınında alevlerin yapı icindeki oksijeni tuketmesi nedeniyle alevlerin boyu kuculur. Oysa, yapı icine karısım havası gonderilince yeterli oksijen hızla sağlanır. Bundan dolayı, alev cesametini belirleyen tek etken bina icindeki yanabilir madde miktarıdır.
Bolumlere ayrılan bir binanın yangın bolgesinde duman konsantrasyonunun azalması dumanların kontrol altına alındığı anlamını icermez. Bir duman yonetim sistemi hava yenilenmesi yapan bir tesisat olmadığı gibi bir duman kontrol sistemi de sadece hava dağıtıp hava emen bir duman kontrol sistemi de sadece hava dağıtıp hava emen bir tesis değildir. Amerikan kokenli Operation San Francisko testi ile Naval Air Development Center Aircraft Fire testi dakikada uc kez hava değisimi yapılmasına karsın dumanların yine de uzaklastırılmadığını gostermektedir.

Yangın devam ederken ve duman cıkısı surerken dumanları dısarı atmaya calısmak soluk almaya uygun bir ortamın yaratılmasına olanak vermeyebilir. Oysa, yangın sonduruldukten sonra iklimlendirme sistemi aracılığı ile dumanların yangın mahallinden dısarı atılması olanaklıdır. Cunku yangın sona erince Amerikan
teknik literaturunde HVAC kısa adıyla anılan Isıtma, Havalandırma ve Hava Kosullandırma tesisatının tum imkanları dumanların yangın mahallinden atılması icin seferber edilebilir. Turk teknik literaturunde bu tesisleri kısaca iklimlendirme tesisatı deyimiyle tanımlanmaktayız. Ayrıca, Turkiye’de değilse de Amerika’daki bircok itfaiye teskilatında tasınabilen vantilator bulunmaktadır. Yangın mahallerinin bu vantilatorler aracılığı ile dumandan arındırılabilmesi mumkundur.





Ahmet SERTKAN
YANGIN UZMANI



Devamını okuyun...>>