TEMIZ GAZLI SÖNDÜRME SISTEMLERI

TEMIZ GAZLI SÖNDÜRME SISTEMLERI IÇIN TS EN ISO-15420 ZORUNLU
STANDARTLARI GETIRDIKLERI VE ÜLKEMIZDEKI UYGULAMALAR:

Giris:
TSE’nin ISO14520 standartlarını TS-ISO14520 olarak birebir kabul etmesiyle birlikte tartısmalara son noktayı koymustur. EN standartları ulusal standartlarımız haline dönüsmüstür.
Türkiye Yangın Yönetmeligide ilgili EN standartlarını refere etmektedir.
NFPA standartları UL test prosedürleri standartları tüm Avrupada hızla yerini ISO ve EN standartları yerini almıstır.
- ISO 14520 Standartlari neleri kapsar :
- TEMIZ GAZLI SÖNDÜRÜCÜLERI LISTELER VE DIZAYNI ve UYGULAMASI ILGILI KURALLARI IÇERIR.
- EC ÜLKELERINDE ULUSAL STANDART HALINE DÖNÜSMEKTEDIR. BAZI ÜLKELERDE TAVSIYE NITELIGINDEDIR BAZI ÜLKELERDE ISE ULUSAL STANDART HALINI ALMISTIR.
- ÜLKEMIZ GÖZLEMCI STATÜSÜNDE KOMITELERDE YERALMISTIR
VE SON HALI TSE 2005 SONUNDA OYLANMIS VE KABUL EDILMISTIR.
- ISO14520-1 SISTEMLERLE ILGILI GENEL KURALLARI IÇERIR.
ISO14520 2 ile14 KADAR HER BIR GAZ IÇIN DIZAYN VE TEST KRITERLERDIR
Yeni Alternatifler eklenebilecektir.
NFPA 2001 ( en son 2004 yılında revize edilmistir)


KARBONDİOKSİT TANKI


KARBONDİOKSİT SÖNDÜRME SİSTEMİ

ABD ORJINLI OLUP EC ÜLKELERINDE VE ÜLKEMIZDE YERINI ISO14520 ALMISTIR. ISO14520 ILE BENZERLIKLER TASIMASINA RAGMEN BAZI ÖNEMLI FARKLILIKLAR IÇERIR.

A- ISO14520 VE NFPA2001 TEMEL FARKLARI :
Özetle ISO14520 standartları daha yüksek performans ve emniyet beklentisi
getirmistir. Avrupa birligi baslangıçta NFPA standartlarını baz alarak basladıgı çalısmaları sonucunda yapılan test ve komite çalismaları sonrasında daha emniyetli sistemler tasarımını esas almaktadır :
- TEST PROSEDÜRLERINDE BAZI FARKLILAR VARDIR.
SÖNDÜRME SÜRESI VE PERFORMANSI IÇIN ISO-15420 DAHA KISA SÜRELERDE SÖNDÜRME “FLAME KNOCK DOWN” ISTENMEKTEDIR.
- KONSANTRASYON DEGERLERI FARKLIDIR
Dizayn degerleri ISO tarafından verilmis degerlerin dısında akreditasyonu ISO

Tarafından kabul görmüs( UL,LPCB,VdS vb) kuruluslarca test sonuçları üretici
firmalar tarafından kullanılabilecektir.
- SÖNDÜRME IÇIN GAZLARIN EMNIYET FAKTÖRÜ
Testlerde bulunan söndürme konsantrasyon degerlerine eminyet faktörleri ilave edilerek dizayn degeri bulunmaktadır.
- Design K = Söndürme K x Emniyet Faktörü
ISO 14520 %30 ( %10 DAHA EMNIYETLI )NFPA 2001 %20
A sınıfı yangınlar için yeni ISO 14520-2006 degerleri asagıdadır:
HFC227ea : %7.9 ( EN ÇOK BILINEN ADI ILE FM200 )
HFC125 : %11.2 ( HFC125 +%015 Lemonen = NAF-S-125 için %8.7)
HFC23 (FE-13) : %16.30
FK-5-1-12 (Novec1230) : % 5.3
IG01 (ARGON ) : %48.50
IG55 ( %50 ARGON+%50 NITROJEN) : % 45.10
IG100( NITROJEN) : %41.50
IG541 (%50 N2 ,%42Ar ;%8 CO2) en bilinen ticari adıyla Inergen
- SILINDIR ÖZELLIKLERI FARKLIDIR:
ISO : PED, TPED , EC DIREKTIFLERINE UYGUN SILINDIRLER(max.140LT)
NFPA : D.O.T. DIKISLI SILINDIRLERI DE KABUL ETMEKTEDIR
Avrupa Birligi direktifleri daha yüksek dayanımlı silindir standardı getirmistir.
- ISO14520 ODA SIZDIRMAZLIK TESTINI ZORUNLU KILMISTIR. HER YIL
TEKRARLANMASINI ISTEMEKTEDIR.NFPA 2001 ISE TAVSIYE NITELIGINDEDIR.
- RAKIM FAKTÖRLERI FARKLIDIR
- ISO14520 1000 mt ‘ den bastayan azaltma faktörü kullanır (1000mt için 0,89)
- NFPA 2001 1000ft den( 300 m) den itibaren azaltma katsayısı kullanılır.
- ISO 14520 : RISK SINIFINDA “HIGH A CLASS” (YÜKSEK A SINIFI ) VARDIR
- Sadece Ahsap (WOOD CRIP) yerine karısım katı yangınları esas alınır.
ABS ,PPMA ,PVC levhaların Ahsap ile birlikte yanması esas alınır.
Kablo yogunlugu olan odalarda “yüksek A sınıfı” konsantrasyon tercih edilir.
100mm dan fazla olan kablo demetleri varsa, %20 den fazla dolulukda kablo
tavaları varsa, söndürme sırasında 5kW daha fazla enerji tüketimi varsa daha
yüksek olan ilgili tabloda ki deger kullanılır.
Örnegin :
HFC227ea için %8,5 , FE13 için %16.50 , IG-01 için %48.50 , IG-55 için %45.10
degerleri kullanılır.



İNERGEN GAZLAR

B- ÜLKEMIZDE ILGILI YÖNETMELIK VE DIREKTIFLER:
- TÜRKIYE BASINÇLI KAPLAR YÖNETMELIGI:
(97/23/AT) Resmi Gazete: 10.04.2002 Sayı: 24722 2003 DE ZORUNLU YÜRÜRLÜGE
GIRMISTIR
- TÜRKIYE EC(AT) DIREKTIFLERINI , EN STANDARTLARINI KABUL ETMISTIR.
PED VE TPED SERTIFIKALI SILINDIR KULLANIMI ZORUNLU KILINMISTIR.
- D.O.T.(ABD ULASTIRMA BAKANLIGI STANDARTI) SINIFI DIKISLI SILINDIRLERIN
AVRUPA DA DOLASIMI VE KULLANIMI YASAKLANMISTIR.
- CE ISARETI SILINDIR NOZUL VB. KOMPONENTLERDE ZORUNLUDUR
- SILINDIRLERDE “PI” ISARETI ZORUNLUDUR
- TÜRKIYE YANGINDAN KORUNMA YÖNETMELIGI-2002 ,2007 ve 09.09.2009:
- SUYUN KULLANILAMADIGI YERLER
- DAHILI TRAFO MERKEZLERI
EGER BINANIN BIR BÖLÜMÜNDE TEMIZ GAZLI SÖNDÜRME SISTEMI TESIS EDILECEKSE ISO14520 STANDARTLARINA KULLANILMASI ZORUNLUDUR.

C- TEMIZ GAZLI SÖNDÜRME SISTEMLERI GENEL ÖZELLIKLERI :
- ARTIK BIRAKMAZ
- ILETKEN DEGILDIR
- OZANA ZARAR VERMEZ . ODP=0 TAMAMI EPA TARAFINDAN ONAYLIDIR
- INSANA ZARAR VERMEZ ( Standartlarda belirtilen kriterlere göre)
- HASARSIZ SÖNDÜRME YAPAR
- HIZLI VE ETKILI SÖNDÜRME YAPAR
- SISTEMLER ELEKTRONIK ALGILAMA ILE BIRLIKTE
HASSAS DUMAN ALGILAMASI ILE ÇOK AZ ERKEN ASAMADA
YANGIN ALGILANMASI VE SÖNDÜRME YAPMASI IÇIN TASARLANIR.

NEREDELERDE GAZLI SÖNDÜRME SISTEMLERI KULLANILMAKTADIR:
- SUYUN HASAR VERECEGI YERLERDE
- DEGERLI KAGIT ARSIVLERI
- AG , OG , ZAYIF AKIM ELEKTRIK ODALARI
- TELEKOM
- TELAFISI MÜMKÜN OLMAYAN DATA VE KAYITLAR
- INSANLARIN BULUNABILECEGI MEKANLAR
- KISA SÜRECE TAMAMEN SÖNDÜRME GEREKSINIMI
(cogu zaman sprinkler, su-sisi, kuru toz vb. sistemler yangın söndürmekden daha çok kontrolu ve profesyonel müdahale için zaman kazanmak amacıyla tasarlanırlar)

D- TEMIZ GAZLI SÖNDÜRÜCÜLER :
Iki grup altında toplanmıstır :
1 - HFC( HALOKARBON) ESASLI GAZLAR:
NAFS125 ( LPG-HFC125 )
HFC 125 ( FE25-ECORA25)
HFC227ea ( FM200, FE227, SOLKANE27,NAFS227 vb Ticari isimler)
HFC23 ( FE13, NAFS23 VB)
FK-5-1-12 (Novec1230 sıvısı)
Silindir Basıncı : 25 veya 42 bar
Kısaca özetlenirse :
KIMYASAL GAZLAR ESASLI GÖRECE AZ MIKTARDA KULLANILIR SIVI FAZDA
STOKLANIR GENELDE AZOTLA BASINÇLNADIRILARAK SAKLANIR.
MALIYET IÇERISINDE GAZ VE SILINDIR DENGELIDIR( GENELDE %50-%50)
YENIDEN DOLUM BIRIM FIYATI GÖRECE YÜKSEKTIR .
10 sn BOSATMA SÜRESI HEDEFLENIR
SILINDIR AZ YER KAPLAR DAHA EFEKTIF SÖNDÜRME YAPARLAR.
2- INERT (ASAL) GAZLAR:
IG-01, IG-55 ,IG-100, IG-514
ARGON, NITROJEN VB. VE/VEYA KARISIMLARI :
Inert gazlı sistemler kısaca özetlenirse :
GAZ FAZINDA STOKLANIR BU NEDENLEÇOK SAYIDA YÜKSEK BASINÇTA ÇOK SAYIDA SILINDIR GEREKTIR. ANCAK DOLUM BIRIM FIYATI DAHA DÜSÜKTÜR ANCAK SILINDIR YATIRIMI FAZLADIR.
60 Sn. BOSALTMA SÜRESI HEDEFLENIR.
ÇEVRE ISITMA FAKTÖRÜ YOKTUR GWP=0
ALEVLE TEMASINDA HF ASITI ÜREMEZ.
Silindir Basıncı : 200 veya 300 bar (borulama basıncı düsürücü sonrası 60 bar)
( UYARI : CO2 GAZI BOGUCUDUR TEMIZ GAZ SINIFINDA DEGILDIR !!)
E - GAZ MIKTARI HESAPLAMASI IÇIN KRITERLER :
V = KORUNACAK ALAN VE YÜKSEKLIKLER( KAPALI HACIMDIR)
T = ODA SICAKLIGI
K = RAKIM FAKTÖRÜ

RISKIN TÜRÜNE GÖRE SEÇILEN DIZAYN KONSANTRASYONU :
- A SINIFI
- YÜKSEK A SINIFI
- B SINIFI ( SIVI YANGINLARI) ,
ILGILI MADDELERE GÖRE TABLODAN kg/m3 OLARAK SEÇILIR VE BU DEGER HACIM ILE ÇARPILARAK GEREKLI GAZ MIKTARI BULUNUR.ANCAK BORU ÇAPLARI VE KESIN MIKTARLAR HIDROLIK HESAPLAMA
SONUCU KESINLESEBILECEKTIR.

ARGONİT

ARGON

F- STANDARTLAR TARAFINDAN YAPILMIS BAZI TANIMLAMALAR :

- NOAEL (No-Observable Adverse Effect Level):
Insan saglıgına karsı hiçbir olumsuz etkinin gözlenmedigi en yüksek gaz konsantrasyonudur .Belirli sürelerde insanların NOAEL seviyesi üzerinde maruz
kalmalarında sakınca yoktur.
- LOAEL (Lowest Observable Adverse Effect Level):
Insan saglıgına karsı olumsuz etkinin gözlendigi en alt gaz konsantrasyonu.
(Bu degerin üzerinde ortamda insanların bulunması istenmez sistemler MANUEL olmalıdır)
- Söndürme Konsantrasyonu:
Testler sonucu bulunan söndürme için yeterli (%) konsantrasyon degeridir.
- Dizayn Konsantrasyonu:
Emniyet faktörüyle arttırılmıs tesis edilecek sistem için gerekli gaz miktarını veren
degerdir. Söndürme konsantrasyonu 1.2(NFPA) veya 1.3(ISO) emniyet faktörü ile
artırılır.
ODP : Ozon tabakasına zarar verme katsayısı( sıfır üzeri degerler zarar vericidir)
GWP : CO2 gazı baz alınarak 100 yıl için belirlenir, CO2 için GWP=1 (100yıl)
NEL : (No Effect Level) Inert gazlar için %12 O2 seviyesi
LEL : (Low Effect Level) Inert gazlar için %10 O2 seviyesi(insanların bulunması
sakıncalıdır)
PBPK : (Physiologically Based Pharmocokinetic method) Toksit etkiler yerine fiziksel
etkileri baz kabul edip ve süreye baglı degerlendiren model bkz.NFPA2001 A-1-6-1.
Buna göre 5 dakika süre için insanların maruz kalabilecegi konsantrasyon degeri
belirlenir.Örnegin NAFS125, FE25 (HFC125) için %11.5, HFC227ea(FM200) için %10.5
degerleri belirlenmistir.

Hazırlayan : Gökhan Aktas , Protek Mühendislik www.protek.gen.tr


Devamını okuyun...>>