Yangına Dair Herşey

HAVA TÜPLÜ SOLUNUM CİHAZLARI

Her insanın yaşamak için yeterli oksijene ihtiyacı vardır. Eğer insanlar 4-5 dakika süre ili oksijen almazlarsa ölürler. Normal hayatta insanlar için solunum problemi olmadığı halde, itfaiyeciler için yangın olaylarında durum farklıdır. Çünkü yangın çıkan yerlerde oksijen eksikliği ve zehirli gazlar bulunmaktadır. Bu sebeple itfaiyeciler için solunumda korunmanın çok önemli bir anlamı vardır.

1.SOLUNUM : İnsanların solunum yaptıkları hava aşağıda verilen değerlerdeki gazlardan oluşur.
%78 Azot
%21 Oksijen
%0.04 Karbondioksit
Geri kalanlar ise muhtelif gazlardır.
Bu karışımdaki hava solunduğunda ısınır. Su buharı ile birleşir ve aşağıda belirtilen değişikliğe uğrar.
%74 Azot
%19.6 Oksijen
%0.03 Karbondioksit
%6.1 Su Buharı
Geri kalanlar ise muhtelif gazlardır.
İnsanlar solunum yaparken nefes aldıklarında havadan bir miktar oksijen akciğerler üzerinden kana karışır. Nefes verdiklerinde ise kandan bir miktar karbondioksit çıkarıp dışarı verirler.
İnsanların solunum yaparken dışarı verdikleri havanın karışımı yaklaşık olarak aşağıda belirtilen miktarlardaki gazlardan oluşur.
%74.7 Azot
%15 Oksijen
%3.8 Karbondioksit
%6.1 Su buharı
Geri kalanlar ise muhtelif gazlardır. Vücudumuzda kalan oksijen ise insanların aldıkları besinlerin yanması için gereklidir. Bu suretle vücudumuzda normal kas faaliyetlerimiz için gerekli enerji üretilmiş olur. Bunun dışında vücudumuzun diğer fonksiyonları için de çeşitli besinlere ihtiyacı vardır.
İnsanın normal solunum yapabilmesi için solunum yapılan ortamdaki havada en az %14-15oranında oksijen bulunması gereklidir. Havada bulunan çoğu yanıcı gazların yanması için çok belirgin şekilde düşük değerdeki oksijen yeterlidir. Buradan anlaşıldığı gibi bir yangında her zaman oksijen bulunmaktadır. Ama ne yazık ki insanların solunum olayları için yeterli değildir.

2.SOLUNUM CİHAZLARI : Solunum cihazlarının çok çeşitli türleri vardır.İtfaiyede kullanılan; İtfaiyeciler için en uygun olan ve kullanılan cihazlar, taze havayı basınç altında tutan depolu cihazlardır.(Tüplü Cihazlar)

Bu cihazların iki çeşidi vardır.
a) 200 bar basınç altında içinde 4 litre hava bulunan iki tüplü cihazlar
b) 300 bar basınç altında içinde 6 litre hava bulunan tek tüplü cihazlar (Genelde kullanılan ve ağırlığı 12 kg.olan tüpler)

2.1.1 Fiziksel Özellikler
Gazları basınç altında sıkıştırarak normal atmosferde kapladığı hacimden daha küçük hacimlerde depolayabiliriz. Deniz seviyesinde normal hava basıncı 1 bardır. 1 litre havayı 2 bar basınçla sıkıştırırsak hacmi ikiye bölünür yani yarıya düşer. 10 bar basınçta sıkıştırırsak hacmi 1/10 olur. Eğer sıkıştırma işlemi 200 bar ile yapılırsa hacim 1/200 olur. Hacmi 6 litre olan bir hava tüpüne (Basınç değeri 1 bar olan) normal havayı 300 bar basınç altında doldurursak bu tüpe 1800 lt. teneffüse elverişli hava depolamış oluruz. Bunun hesabını tüpün hacmi ile tüpe doldururken kullandığımız basınç değerini çarparak yaparız. 6x300=1800 lt. örneğinde olduğu gibi.

2.1.2 Fizyolojik Özellikler:
İnsanların solunum yaparken harcadıkları hava insandan insana değişebileceği gibi yaptıkları işe göre de değişir. Genel olarak insanlar yaptıkları işe göre aşağıdaki değerlerde hava teneffüs ederler.
Yatakta yatarken 6 lt/dk
Otururken 8-10 lt./dk.
Yürürken 14 lt/dk.
Hızlı yürürken 20-30 lt/dk.
Hafif iş yaparken 30-40 lt/dk.
Ağır iş yaparken 40-50 lt.dk.
Çok ağır bir işte 65-100 lt/dk.

Bunu bir örnek vererek açıklayacak olursak: Diyelim ki: içinde 1800 lt. hava bulunan tek tüplü bir cihazla çalışıyoruz ve yaptığımız iş süresince 360 lt. havayı kullandık tüpte 1800-360=1440 lt. hava kalmış olur.Çok zor bir iş yaptığımızı kabul edersek dakikada 50lt. hava tükettiğimize göre aynı tüple bu işte 29 dakika çalışacak hava vardır.

2.1.3 Maske:
Kafa formu iyi otursun diye maske elastiki bir malzemeden yapılmıştır. Dış kenarı conta özelliğindedir. Maskenin camı, geniş bir görüş açısına sahip olup, aynı zamanda gözleri sıcaktan ve dış etkenlerden korur. Küçük iç maskenin ise iki görevi vardır.
a)Solunum yaparken verdiğimiz hava genelde nemlidir. Küçük iç maske bu nemli havayı dışarı verir ve camın buharlaşmasını önler.
b) Solunum yaparken verdiğimiz ve içindeki oksijen oranı düşük olan havanın maske odasında kalmasını önler.
Maskenin önünde iki ventil vardır. Bunlardan biri nefes verdiğimizde diğeri nefes aldığımızda devreye girer. Nefes verdiğimizde devreye giren ventil maskenin ön alt kısmında bulunur ve bu ventil, bir ventil kaidesi (oturacağı) ve conta kapağından oluşur. Nefes verdiğimizde conta kapağı açılarak verdiğimiz havayı serbest ortama atar.
Nefes aldığımızda devreye giren ventil ise yine maskenin ön tarafında fakat diğer ventilin üzerindedir.
Bu ventil diğer conta kapağı oturacağına sıkıca yapışarak kapanır ve tüpü kullananın kolayca nefes almasını sağlayacak şekilde tüpteki hava yolunu açık tutar. Ayrıca yine maskenin önünde nefes alma ventili üzerinde mevcut olan bir çıkış zar şeklindeki bir diyaframla kapalı olup, ses dalgalarını geçiren bu diyafram hava geçirmez. Bu sistemle taşıyıcının konuşmasını sağlamaya yarar.

2.1.4 Solunum Cihazı: Üç bölümden oluşur. Taşıma çerçevesi,Taşıma bağı ve sırtlıktan oluşur.
Sırtlık cihazı kullanana sadece taşıma kolaylığı sağlamakla kalmaz aynı zamanda basınçlı tüplerin kullanıldıkları zaman soğuması özelliğinden dolayı tüpte meydana soğukluktan da korur.
Taşıma çerçevesinde, emniyet ventili, basınç düşürme sübabı ile ikaz düdüğü bulunmaktadır.
Basınç düşürme ventili bir yüksek basınç hortumu ile basınç gösterge saatine bağlantılıdır. Tüpün valfı açıldığı zaman basınç gösterge saati tüpteki basıncı gösterir.
Basınç gösterge saati altına orta basınç Hortumu takılı olup, bu hortum akciğer otomatiğine bağlıdır. Cihazdaki akciğer otomatiği, tüp içindeki yüksek ve orta basınçtaki havayı insanların teneffüsüne
elverişli olan 1 bar değerine düşürmeye yarar. Orta basıncın değeri, cihazdan cihaza 4,5 bar’dan 5 bar’a kadar değişir. Orta basınç sistemi Emniyet sübabı tarafından korunmaktadır. Bu sübap, 8-10 bar arası açılır.Cihazdaki ikaz düdüğü, cihazın tipine göre tüp içindeki basınç 50-60 bara düştüğü zaman taşıyıcıya uyarı sesi vermeye başlar.Bu uyarı sesi 5-8 dakika kadardır. Bu süre içerisinde tüp taşıyıcısı müdahale yerinin elverişsiz ortamını hemen terk etmeli, normal solunuma elverişli, sağlığına tehlikeli olmayacak şekilde tüpü emniyetle çıkarabileceği yere dönmelidir.


2.2 Cihazın kontrolü ve takılması:
1- Tüp valfinin açılması, reMaskenin boyun askısının takılması
2- Maskenin kafaya geçirilmesi, aynı zamanda üst ve yan şakak bağlarının sıkılması
3- Alt şakak bağlarının aynı aynda sıkılması
4- Baş bağının sıkılması
5- Nefes alma ventilini avuç içi ile kapatarak maskenin yüze tam oturup oturmadığının,kenarlarından hava alıp almadığını kontrol etmek.Nefes alma ventili elle kapatılıp nefes alarak yapılan kontrolde maske de hava almazsa maskeyi hatasız taktık demektir.
6- Cihaz tipine göre tüp valfinin sonuna kadar açılması,
7- Tüp basıncının basınç göstergesinden(manometre) kontrol edilmesi
8- Tüplerin kapatılması ve akciğer otomatiği vasıtasıyla basınç düşüşünün kontrol edilmesi.
9- Tüplerin açılması ve cihazların takılması
10- Omuz ve karın kayışlarının sıkı biri şekilde bağlanması
11- Akciğer otomatiğinin nefes alma ventiline takılması
12- Bu işlemler sonucunda taşıyıcı müdahaleye hazır bir durumdadır.

Solunum Cihazının Kullanılmasında uyulacak esaslar:
1- Solunum cihazlarının her zaman müdahale yerinde değil, tehlike bölgesi dışında normal solunuma elverişli ortamda takılması gerekir.
2- Solunum cihazı taşıyıcıları tek tek değil ikili ve daha çok ekip olarak çalışmalıdır !

Temiz hava solunum bakımı ve kontrolleri :

Donanımı tam olan solunum cihazı tam bir koruma sağlamak amacı ile İtfaiye çalışanları ve devamlı surette kullanan personeller için her kullanım öncesinde ve sonrasında kontrol edilmelidir.Gönüllü kuruluşlar ve cihazı devamlı kullanmayan kurumlar periyodik muayeneleri haricinde her kullanımdan sonra ve düzenli eğitim dersleri sırasında kontrol etmelidir.
Tüplü solunum cihazları çeşitli firmalar tarafından üretilmişlerdir fakat işleyiş düzenleri genel olarak aynıdır.
Cihazda Kontrol edilmesi gerekenlerin listesi
• Kontrol çizelgesi düzenlenmeli
• Her 3 ayda bir ekipman servis dışı bırakılıp valflari,basınç regülatörlerini,göstergelerini,teçhizatı,silindiri,maskeyi kontrol edin;
• SCBA kullanıma hazırlama sırası;tam takılı aparatın öncelikle silindir vanasını açın daha sonra regülatörün valfini açın ve yüz maskesini yüzünüze takın.
Sökerken de bu uygulamanın tam tersini yapın; maskeyi yüzünden çıkar,valfini kapa,silindirin vanasını kapat.
Bu esnada hortumda hava kalacaktır.Bu havayı yüz maskesindeki valfi tekrar açarak dışarı çıkartabilirsiniz.
• Silindirin en az %90 dolu olmalıdır.
• Tüm göstergelerinin çalıştığını kontrol edin,
• Silindirin ve sırtlığın göstergeleri arasında fark olmamasına dikkat edin.(fark olması göstergelerde arıza olduğunun belirtisidir.)
• Düşük basınç alarmının çalışıp çalışmadığını kontrol edin
• Silindirin valfi açıldığında alarm kısaca çalmalı ve basınç serbest kaldığında tekrar duyulmalıdır.
• Tüm hortum bağlantıları sıkı ve sızdırmaz olmalıdır.
• Yüz maskesi iyi durumda ve temiz olmalıdır.
• Teçhizat sistemi iyi durumda olmalı ve kayışlar tam açılmış olmalıdır.
• Kayışlarda ve sıkma kemerlerinde yırtılma ve sökükler onarılmalıdır.
• Bay pass ve ana hat valfleri hizmete hazır durumda olmalıdır.Bay pass valfini kontrol ettikten sonra tamamen kapatınız.
• Kullanıldıktan sonra hemen steril olarak temizleyin.Temizlenmeyen kısımlar arızaya sebep verebilir.
• Kullanım dolayısıyla cihazlar çeşitli pis ortamlara girmektedirler bu yüzden iyi temizlemeyen cihazlarda istenmeyen kokular oluşabilmektedir.
• Özellikle maske iyi temizlenmelidir.Maskeyi sizden başka biriside kullana bileceği göz önüne alındığında(mikrop bulaştırma açısından ) bu uygulamanın hassasiyeti daha da artmaktadır.
• Silindirin içerisinde az havanın olması aletin mekanizmalarına tamamen olmasa da kısmen zarar verebilir.
• Yüz maskesini,içerisinde mikrop öldürücü plastiklere zarar vermeyen temizleyici madde bulunan ılık suda bekletip yıkanmalı daha sonra temiz ılık suyla durulanmalıdır.
• Nefes alma valfi içerisine ( Akciğer Otomatiği ) su kaçırmamaya dikkat edilmelidir.
• Yüz maskesindeki koruyucu lensin çizilmemesine dikkat edilmelidir.Yumuşak,çizmeyen,pamuklu bezle silinmelidir.Burada dikkat edilmesi gereken bezin yüzeyi çizecek sertlikte olmaması ve pamukçuk bırakmamasıdır.
• Maskeleri çok kullanıcı varsa aslolan her kullanıcıya bir maske verilmesidir.
• Herkesin maskeleri ayrı ayrı olsa da temizlikleri aksatılmamalıdır.
• Yüz maskesini test esnasında;hortum bağlantısının(Düşük basınç hortumu) ucunu baş parmağınızla tıkayarak ağzınızdan gelen havanın nasıl geldiğini kontrol edin.Bu sayede maske ,hortum ve nefes verme valfini kontrol etmiş olursunuz.
• Düşük basınç hortumunu regülatöre takın ve regülatörün performansını kontrol etmiş olun,
• Derin ve hızlı nefes alarak kontrolü tamamlayın,
• Eğer yavaş nefes alırken klakson gibi ses duyarsanız,bu sesi hızlı nefes alarak durdurabilirsiniz.Ses körüklerin titreşiminden kaynaklanmaktadır ve regülatörün performansını ya da güvenliğini kesinlikle etkilemez.Eğer regülatörlerden sürekli ses gelirse Yetkili teknisyeni arayınız.
• Her 2.5 yılda bir regülatör,hortumu ile beraber test edilmelidir.Bu işlem yetkili firma tarafından yapılmalıdır.(Not ;Biz bu işlemi itfaiyede gözle ve elle muayene ederek kendimiz yapıyoruz.Bu işlem işletmelerde cihaz fazla kullanılmadığından uzun süre yapılmaya biliyor.)
• Yukarıda bahsedilen çizelgeye silindirin kontrol tarihini ve üretim tarihini de işleyin.Silindirler çelik ve alüminyumsa 5 yılda bir,kompozit silindirlerse 3 yılda bir yapılmalıdır.(USA Ulaştırma Bakanlığı koşulları)
• Silindirlerin darbe görüp görmediğini kontrol edin.Ezilmiş,delinmiş,darbe görmüş silindirleri asla doluma göndermeyin. Silindirleri servise yada teste gönderirken mutlaka boş gönderiniz.

Devamını okuyun...>>