Yangına Dair Herşey

Bu haberleri her zaman okuyor ve duyuyoruz.
  “Sobaya Tiner Dökünce Yandılar”   
 “Kocaeli'nin Dilovası ilçesinde, ısınmak için sobaya döktüğü tinerin parlaması sonucu genç öğretmen adayı hayatını kaybetti”    
“Sobaya tiner dökerken vücudunun yüzde 85'i yanan 16 yaşındaki Filiz Erdeğer, aylardır yaşam mücadelesini sürdürüyor”
 “Bilecik'in Bozüyük ilçesinde bir genç, çalıştığı iş yerinde sobaya tiner dökmek isterken hem dükkanı hem kendini yaktı.”
  “Tekirdağ’ın Hayrabolu ilçesinde staj gördüğü işyerindeki sobayı tinerle yakmaya çalışan liseli genç, tiner kutusunun bir andan parlaması sonucu yanarak öldü.”
  “Sobaya tiner döken çocuk annesiyle birlikte yandı.”

İNSANLARIMIZ NEDEN YANIYORLAR ?

YANMA olayı maddelerin gaz formunda gerçekleşir. Madde ister katı ister gaz olsun önce ısıtılarak gaz çıkarması sağlanır. Daha sonra çıkan bu gazlar yeterli miktara ( konsantrasyona ) geldiğinde yanmaya başlarlar. Bu ilk çağlarda ateş yakma işleminden beri insanlğın bildiği bir olgudur. Kurutulmuş bir tahta üzerinde döndürüln bir ser çubuğun sürtünme sonucu yavaş yavaş duman çıkarmasının ardından daha kolay yanabilen otların tutuşmasını sağlamak tahtadan çıkan yacı gazlaın yandığının kanıtıdır. Bu işlemde sürtünme sayesinde + 200 o C de gazların çıkması sağlanır. Fakat bazı maddeler bu denli yüksek ısılara gereksinim göstermezler. Benzin - 40 o C de bu gazları zaten kimyasal olarak çıkarır. Yani ısıtmaya ihtiyaç duymaz. Konforlu Ortam sıcaklığı insanlar ve hayvanlar için ortalama + 20 o C dir. Bizler bu nedenle ortam sıcaklığının altında gaz çıkaran yani yanıcı gazları + 20 o C de hazır olan maddelere Parlayıcı maddeler ( Hızlı yanıcılar ) diyoruz. Tiner, benzin, alkol, aseton,naftalin, barut bu maddelerden olup ısıtmaya gerek olmadan gazlarını sürekli ortama salan maddelerdir. İşte bu maddeler hele birde kızgın soba ve sıcak yüzeyler ile birleştiğinde çok daha fazla yanıcı gaz ortaya çıkaracak ve hızla yanacaktır. Bu yanma; yüksek hızı nedeniğle patlama şeklinde gerçekleşecektir. İşte bu basit kimyasal denklemin bilinmemesi nedeniğle insanlarımız yanmaktadırlar.

Yanmanın Çeşitleri ise şunlardır.

1- Yavaş Yanma. ( Paslanma –oksitlenme )
2- Hızlı Yanma. ( Yeterli oksijenin verilmesi ile dumansız yanma )
3- Parlama ve Patlama. ( Çok hızlı yanma , ani olarak gaz formuna geçme )
4- Kendi Kendine Yanma ( Maddenin oksijen ile birleştiğinde kimyasal özelliği sayesinde ısı çıkararak yanma derecesine ulaşmasıdır. )

SIVILARIN YANMASI VE PATLAMASI

  Benzin (eksi) -43 o C de yanıcı gazlar çıkarır. Benzini buz üzerine dökerek yakabilirsiniz. Ama petrol ürünü olmasına rağmen motorin ( Mazot ) + 52 o C de yanıcı gazlar çıkarır. Motorinin yanabilmesi için ortam sıcaklığından daha yüksek ısıya ihtiyaç vardır. Yani motorin ısıtılmadan yanmaz.Bir yanıcı sıvının flash noktası ne kadar düşük olursa, mesela (eksi) -43 o C olan benzin gibi hemen, parlayarak ve kolayca yanacaktır. Flash noktası +52 o C olan mazot ise zor ve yavaş yanacak, tutuşabilmesi için bir ön ısıtmaya ihtiyaç duyulacaktır. Oysa mazotun kendiliğnden tutuşma sıcaklığı yaklaşık 250 o C olarak daha düşük ve benzinin tutuşma sıcaklığı yaklaşık 280 o C olarak daha yüksektir.

       DİKKAT ! BENZİN MAZOTTAN 500 KAT TEHLİKELİ DİR.

       Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelikte; Yönetmelik maddelerinin uygulanması ile ilgili niteleyici miktar; benzin gibi parlama noktası çok düşük yanıcı sıvılar için 10 ton, mazot gibi parlama noktası çok yüksek yanıcı sıvılar için 5000 ton olarak verilmiştir. Sadece bu kriterle benzinin mazottan 500 kat daha tehlikeli bir yanıcı sıvı olduğunu söyleyebiliriz.



KATILARDA DURUM. ( PATLAMA )

Bazı katılar da tıpkı sıvılar gibi yüksek sıcaklıkta parlarlar. Bu tip katılar SÜBLİMLEŞEN katılardır. Süblimleşme bir maddenin ısı sayesinde katı halden direkt olarak gaz hale geçmesi durumudur.

Oysa maddelerin formları - halleri dediğimizde katı-sıvı- gaz ; Buz –su- buhar diye biliriz. Burada sıvılaşma ortadan kalkarak yanma için gerekli form olan gaz hali gerçekleşir. Yine bir birim katı 500 kat kadar genleşme yapabilir ve bu genleşmede yanabilir gazlar çıkar, hızlı yanma nedeniğle patlama oluşur. Yani kısaca olarak naftalin yeterli miktarda olduğunda barut etkisi gösterecektir.

Ahmet SERTKAN Yangın Uzmanı
Devamını okuyun...>>