Statik elektrik ve yangına oluşumuna etkileri:
Elektrik iki türdür. bunlar statik elektrik ve dinamik elektriktir. Yaklaşık 2000 yıl kadar önce, yunanlı bilgin Thales kehribarın kumaş parçasına sürtülmesi ile küçük kıvılcımlar çıkardığını görmüştü. Statik elektrik ilk kez bu şekilde gözlemlendi. Statik elektrik durgun, pratik olarak iş yapmayan elektrik türüdür, kontrolsüz bir enerji şeklidir ve zaman zaman boşalmalar yapar. Yağmurlu havalarda bulutlar pozitif yüklü statik elektrikle dolarlar, yeryüzü negatif elektrik yüklü olduğu için, yüksek yerlerden bulutlara elektrik atlar buna yıldırım adı verilir. Eğer bu elektrik atlaması buluttan buluta ise o zaman şimşek adını alır. Statik elektriğe; saçımıza sürdüğümüz tarakta, arabadan indiğimizde tuttuğumuz kapı kolunda, televizyon ekranınına elimizi sürdüğümüzde de rastlarız.



Statik elektrik elde etmek için yapılan araca van de graaf jeneratörü adı verilir bu jeneratörle 20 milyon volt kadar statik elektrik elde edilebilir.

Aşağıda huzursuz ve stresli bir hanım üstelik yünlü giysileri üzerinde. birde bunlara arabaya girip çıkarak bol bol hareket ederek enerji yüklemesi yapıyor. Araba içinde olduğundan da araba lastikleri sayesinde kişisel topraklamasınaı yeterince yapamıyoR. Ayakkabıları antistatik özellikte değil. Daha ne olsun.Eksi 45 santrigat derecede gaz çıkaran benzin de varsa ortamda yangın olacaktır elbet.

Unutmayın modern çağda en iyi statik Elektrik üreten üreteçlerden biri de insanoğlunun kendisidir.
Patlayıcı gaz birikmiş tüm ortamlara girişte insanlara kendi enerjilerini boşaltmalrı gerektiğini hatırlatmakta yarar var.



Gelişen teknoloji ; elektronik cihazların boyutlarını küçültürken , boyutların küçülmesi devre elemanları üzerinde negatif bir etki yaparak elektro-negatif yüklerden daha da etkilenir hale gelmelerinden neden olmuştur. Günümüz insanının ayrılmaz bir parçası olan modern elektronik cihazlar ve cihazları oluşturan hassas devre elemanları elektro statik yükler için daha büyük önem taşımaktadır. Bunun asıl nedeni elektronik cihazlar ve devre elamanlarının paketlenmesinde kullanılan ambalaj maddelerinin yapıldıkları maddelerin de büyük önemi vardır. Elektro statik elektrik, iki farklı yüzeyin birbiriyle temasa girip ayrılmalarından sonra oluşan durgun potansiyeldir. Bu etki pozitif ve negatif elektronların serbest bırakılması ve işaretlerinin değişmesinden dolayı meydana gelmektedir. Malzeme iletken değilse yük çok fazladır, deşarj süresi çok uzundur. Malzeme sadece elektrostatik deşarj sistemi uygulanırsa deşarj olabilir. Deşarj genelde insanın farklı potansiyelde bir yere teması ile olur ve çok hızlı gerçekleşir. Örneğin hepimizin araçlarının kapı koluna temas ettiğimizde bu olayı hissetmişizdir. Kapağı çıkarttığımızda duyduğumuz kıvılcım sesleri de örnek olarak gösterilebilir. Arızalı olan elektronik bir elemanı ölçü aleti yardımıyla kolayca test edebiliriz. Fakat elektrostatik deşarja maruz kalmış bir devre elemanının yapılan ölçümlerde sağlam olduğu tespit edilse bile , bu elemanın görevini tam yapacağı anlamına gelmez. Bilindiği gibi elektronik devre elemanları tıpkı canlıları oluşturan hücreler gibi çok ince tabakadan oluşurlar. Elektrostatik deşarja maruz kalmış bir devre elemanının da bu ince tabakaları kısmi olarak zarar görmüş olabilir. Devre elemanlarının çoğunluğunun testi devreye monte edilmeden veya voltaj uygulamadan önce yapılmaktadır. Halbuki bu elemanların oluşturduğu devrelere akım uygulandığında hassas ölçümleri yapabilse, o zaman elektrostatik deşarja maruz kalmış elemanın beklenen performansı göstermediği ortaya çıkar. İşyerlerinde Statik Elektrik enerjisinin zararlarından korunma yolları: Statik enerjiden arınmış iyi bir iş ortamı için gerekli malzemeler : Antistatik yer döşemesi : Yerlerin uygun anti statik yer döşeme malzemesi ile kaplanması ve bir toprak hattına bağlanmasıdır. Toprak diğer elektrik sistemlerinin toprağından bağımsız olmalıdır. Yer döşemesi dağıtıcı (dissipative ) özelliğe sahip olmalıdır. Antistatik Masa Döşemesi : Masa üzerinin anti statik masa döşemesi ile kaplanması, toprağa verilmesi ve toprak bağlantı modüllerinin olması gerekmektedir. Topraklama Bileziği : Çalışma ortamında bu bilezik kesinlikle kullanılmamalıdır. Cihaz başına geçildiğinde bu bilezik takılmalı ve masadan kalkarken ancak çıkarılmalıdır. Ayrıca topuk ve ayaklar içinde topraklama bilezikleri mevcuttur. Antistatik Gömlek : Elektrostatik deşarjlardan korunmak için özel yapılmış iş tulumu yada gömlek giyilmelidir. Bu gömlek %52 polyester , %44 pamuk ve %4 karbon fiberden yapılmış olmalıdır. Antistatik Ayakkabı : Özel olarak dizayn edilmiş antisatatik ayakkabıların altlarına karbon fiber döşenmiştir. Bilekten ayakkabının altına kadar olan alan da karbon fiber ile bağlanmıştır. Anti statik zemine girerken , vücut üzerindeki statik elektriğin deşarjını kolaylaştıran ve zeminin zedelenmesini , kirlenmesini önlemek için kullanılması tavsiye edilen bir ayakkabı şeklidir. Antisatatik Sandalye : Sandalye döşemesi özel olarak imal edilmiş ve tekerleklere kadar karbon ile statik elektriğin daha kolay deşarj edilebilmesi için bağlantısı yapılmıştır. Tema direnci her bir metre kare için 100 kilo-ohm ila 10 megaohm arasında olmalıdır. İyon Üreteçleri: Çalışılan ortamın statik elektrik üretmesini önlemek amacıyla odalara takılan bir cihazdır. Antistatik zemin koruyucuları elektrostatik konusunda bilinçli personel.. Statik elektriğin zararlarından korunmak için yapılacak ilk şey,statik elektrikten arınmış , emniyetli bir çalışma ortamı yaratmaktır. Yapılacaklardan ilki, zemin ve masanın antistatik zemin kaplama ile kaplanması ve bilek yada topuklarda bilezik kullanarak, elektrostatik ayakkabı ve iş gömleği giyerek, insan vücudundan statik enerjinin deşarjı sağlanmalıdır. Elektrostatik deşarj Her gün odamızda veya evimizde çalışırken elektrostatikten etkileniriz. Fakat bulunduğumuz yer , ortam ve nem bunu değiştirebilir. Örneğin bir insan halı üzerinde yürürken 35,000V, plastik çanta taşırken 20,000V, kumaş bir iskemlede otururken 18,000V, vinyleks bir zemin üzerinde yürürken 12,000 V,plastik dosya kullanırken 7,000 V, masada çalışırken 6,000 V, elektrostatik enerji ile yüklenirler. Bu yükler ile yüklenmiş bir insan ,termal kamera benzeri sadece elektrik alanları görülebilen cihazda gözlemlenebilirse , biz elektrikten oluşmuş yaratıklar gibi görülebilirdik. Bu yukarıda ki örneklerde gösteriyor ki, statik elektrik üretmek için özel bir çabaya gerek yoktur, hareket eden canlı cansız her varlık, az yada çok statik elektrikle yüklenmiş olur. Elektronik devre elemanlarının sinsi katiller , halı vinneks, lastik döşenmiş zeminler, lehim pompası , plastik cımbız,vinyleks dosya kaplıkları gibi yüksek miktardaki statik elektrik üreteçleridir. Yüksek statik üreteçleri olan ve yaygın olarak kullanılan plastikler ,bantlar ve statik elektrik üreteci aletler, çalışma ortamlarında bulundurulmamalıdır. Bunların kullanımının zorunlu olduğu ortamlarda ise, statik yüklenmeyi önlemek için iyon üreteçler kullanmalıdır. Bir başka önemli husus ise , bütün personelin elektrostatik deşarjdan korunma konusunda bilgilendirilmesidir. Yüksek nemin statik yükü azalttığı da yaygın bir görüştür. Gerçekte ortamda yüksek nem bulunması statik enerjiyi azaltmaktadır. Çalışılan ortamda nemin bulunması,statik enerjinin oluşum miktarını azaltır fakat hiçbir zaman ortadan kaldırmaz. Statik hasar önleyici önlemler Daima bir topraklama bileziği takılmalıdır. Topraklama bileziği insanı doğrudan toprağa bağlar ve üzerinde statik elektriği de yavaş yavaş toprağa verir. Topraklama bileziği işe başlamadan önce muhakkak takılmalıdır. Uygun bir şekilde bağlandığında ve bileğe sıkıca oturduğuna emin olunmalıdır. Bileziği çıkarmak, çalışma ortamından çıkmadan önce yapılacak en son şey olmalıdır. Elemanlar ve kartlar koruyucu paketlerinden sadece statik korunmalı alanlarda çıkarılmalıdır. Elektronik devre elemanları kutulanmamış ve kılıflanmamışsa, korunmasızdır. Elektronik devre elemanları statik korunmalı kaplarda muhafaza edilmeli ve taşınmalıdır. Eğer elektro statik deşarjdan cihaz ve sistemler çok düşük bir maliyetle korunmuş olursa, bakım onarım , parça iş gücü ve zaman maliyetlerinden tasarruf edilmiş olacaktır.

BİR VAKA: Parmağıyla Tüp Yakan Adam



Dikkat ederseniz adamın üzerinde yünlü kazak, o kazağa sürtünen bir plastik hammaddeli yağmurluk var. Muhakkak ayaklarında da lastik tabanlı ayakkabı.

Zonguldak'ta vücudunda aşırı statik elektrik yüklü taksici, parmağıyla piknik tüpü yakıyor. Günlük hayatta vücut hareketlerine bağlı olarak oluşan sürtünme, etkilenme ve temas ile yüklendiği bildirilen statik elektriği, vücudunda fazla şekilde hisseden taksici 50 yaşındaki Recep Yavuz, duraklarındaki piknik tüpünü parmağıyla dokunarak yakıyor. Zonguldak'ta yaşayan Recep Yavuz, temas ettiği kişilerde de ''elektrik akımına kapılma'' hissi uyandırıyor. Vücudunda yüklenen statik elektrik nedeniyle ****le dokunmasıyla kıvılcım çıkartan Yavuz, gazetecilere yaptığı açıklamada, 8-9 yıldır üzerindeki elektrik yükünün fazla olduğunu, bunun günlük yaşantısını zaman zaman olumsuz etkilediğini söyledi. Özellikle taksisine binen müşterilere para üstü verirken zorlandığını anlatan Yavuz, şöyle dedi: ''Müşterilerim ellerine değdiğim an irkiliyorlar. Çünkü, üzerimdeki elektriği hissediyorlar. Yakınlarımla tokalaşırken de benzer sorunlarla karşılaşıyorum. Ancak sağlık açısından herhangi problem yaşamıyorum. Bundan dolayı da doktora gitme gereği duymadım. Durakta piknik tüpüyle çay demleyeceğimiz zamanlarda kimsede çakmak yoksa ben parmağımla yakıyorum. Bazen elektrik yüklü olmak avantaj da sağlıyor.'' Zonguldak Kara Elmas Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Sırrı Sunay Gürleyük, statik elektriğe genellikle vücut hareketlerine bağlı olarak oluşan sürtünmenin yol açtığını söyledi. Özellikle yünlü kıyafetlerin sürtünmesine bağlı oluşan elektrik yükünün ****le dokunulduğunda dışarı atıldığını anlatan Gürleyük, ''Ayaklarda lastik ayakkabı olması, insan vücudunda biriken statik elektriğin dışarı çıkmasını engeller. Herkesin vücudunda elektrik birikimi olur. Ancak taksicinin tüpü yakacak kadar elektrik yüklü olması farklı nedenlerden kaynaklanabilir. Herhangi sağlık sorunu oluşturacağını düşünmüyorum'' dedi.

0 yorum: