YANGINLARA MÜDAHALE TEKNİKLERİ
14 Temmuz 2008 by Ahmet Sertkan
YANGINLARA MÜDAHALE
YANGINA MÜDAHALE:
Yangına etkili bir şekilde müdahale için müdahale gurubunun; konumu, disiplini ve eğitimi aynı zamanda araç, gereç ve malzemelerinin her zaman için hazırda bulunması çok önemlidir.
(1) Haberleşme sistemi
(2) Yangın haberinin alınması ve personele duyurulması
(3) Gurubun hareket tarzını bilmesi
(4) Yangın yerinde dikkat edilmesi gereken konular
(5) Müdahale esnasında dikkat edilmesi gereken konular
(6) Araç gereç ve malzemelerinin toplanması ve gruba geri dönüş
(1) YANGIN SÖNDÜRME ÇALIŞMALARININ ORGANİZASYONU
(a) Yangın söndürme çalışmalarında organizasyonu yürüten; en yetkili kişi İtfaiye amiridir.
(b) Yangın söndürme hızı, isabetli ve etkili bir müdahaleyi gerektirir.
(c) Yangın söndürme acil bir operasyon niteliğidir.
(d) Yangın söndürme çalışmaları soğukkanlı bir şekilde yürütülmelidir.
(e) Yangın söndürme çalışmalarında her personel ne yapacağını bilmelidir.
(f) Müdahale tereddütsüz, kesin kararlı olunmalıdır.
(g) Yangın çalışmalarında kopukluk başarısızlığı getirir.
(ğ) Yangın çalışmalarında kargaşa ve panik başarısızlığı getirir
(h) Yangın çalışmalarında emir-komuta zinciri sağlıklı olmalıdır.
(ı) Yangın söndürme çalışmaları iyi düzenlenmelidir.
(i) Yangın söndürme çalışmalarında personel kendini iyi korumalıdır.
(j) Yangına müdahalede çıkış noktasından değil, yayılma noktalarından, yangının arkasından önüne geçerek söndürmeye çalışılmalıdır.
(k) Yangın söndürüldükçe ilerleyerek kontrol altına alınmalıdır.
(l) Yangın söndürme çalışmalarında lansı kullanan personel, pulvarize sistemle müdahaleyi yaparken kendisini de korumayı bilmelidir.
(m) Yangın söndürme çalışmalarında, yangın binanın içerisinde ise dışarıdan müdahalenin tersine içeriden müdahale yapılmalıdır.
(n) Yangın yerinde hortum açma işi düzenli ve çabuk yapılmalıdır.
(o) Yangın isabetli su verilmelidir.
(p) Dumanlı yangınlarda ventilasyon ( havalandırma ) sağlanarak söndürme yapılmalıdır.
AKARYAKIT YANGINLARI:
Günlük yaşantımızın türlü alanlarında kullandığımız benzin, mazot, gaz yağı vb. ürünler yeraltından çıkarılır ve ham petrolün dağıtımından elde edilir. Yanıcı ve akıcı olduklarından genel olarak akaryakıt adını alırlar. Ham petrol yer altından çıkarılan, koyu renkte, pekmez kıvamında bir sıvıdır. Milyonlarca yıl önce dünyanın coğrafi ve jeolojik yapısında meydana gelen değişmeler; yer sarsıntısı ile yüksek basınca maruz kalması sonucu ham petrol oluşmuştur. Ham petrolü ilk defa Amerikalılar 1859 yılında toprağı burgu ile delip yeryüzüne çıkarmışlardır.
(1) Akaryakıtların özellikleri:
(a) Akaryakıtlar suya göre daha hafiftirler.
(b ) Akaryakıtların yana bilmesi için önce buhar haline gelmesi ve sonrada hava ile karışması gerekmektedir.
SIVI HALDEKİ AKARYAKITLAR YANMAZLAR.
(d) Akaryakıtlar yanıcı olabilmek için çıkardıkları buhar havadan ağırdır. Bu nedenle bulundukları yerin alçak noktasına çökerler. Bil hassa rüzgârsız sakın havalarda çevredeki hendek ve çukurlarda, kuyularda biriken akaryakıt buharları tehlikeli durumlar oluştururlar.
(e) Akaryakıt buharı teneffüs edilirse zararlıdır. Baş dönmesi baygınlık ve ölümlere neden olabilir.
(f) Tam dolu olan akaryakıt tanklarının veya varillerin içlerinde ayrıca bir buhar ve hava hacmi bulunamayacağı için patlamalarına ve yanmalarına teorik olarak imkân yoktur.
(g) Bunun yanında boş varil ve tanklar içlerinde buhar ve hava hamcı bulunabileceği için daima tehlike yaratabilirler. Bu sebeple boş sarnıçlı kamyonlara, boş tank ve varillere ateş ile yaklaşılması doğru değildir.
(2) Akaryakıtların yanması:
Akaryakıt buharlarının yanmaya başlamaları için, açık alev veya ateş ile temasa gerek yoktur. Yanma noktalarına kadar ısınmaları ya da ısınmış bir cisim ile temas etmeleri alev için yeterlidir. Akaryakıtların yana bilmesi için buhar haline geçerek hava ile karışması zorunludur. Benzin düşük sıcaklıkta buhar haline geçebilir. Mazot, uçak yakıtı, gaz yağı, vb. ağır akaryakıtlar ısıtılmadıkça buharlaşmazlar.
(3) Akaryakıt yangınları nasıl oluşur:
(a) Açık kaplardaki akaryakıtın buharlaşarak çevreden ateş alması.
(b ) Temizlik nedeniyle benzin ve gaz yağı gibi petrol ürünlerinin kullanılması sonucu oluşan buharların ateşle teması sonucu oluşan buharların ateşle teması sonucu.
(c) Akaryakıt tanklarını temizlemek amacı ile kapaklarının açılması sonucu oluşan buharların ateşle teması sonucu.
(d) Akaryakıt buharlarının; bulunduğu yerlerde çalışan motorlardan çıkan kıvılcımlarla temas etmesi ve elektrik şasesi sonucu.
(4) Akaryakıt yangınlarına müdahale :
(a) Akaryakıt yangınları genellikle; dolum ve boşaltım tesislerinde, depolama tesislerinde ve nakliye sırasında meydana gelmektedir.
(b ) Akaryakıt yangınlarında boğma sistemi kullanılarak yanıcı madde ile havanın ilişkisi kesilmelidir.
(c) Su ile küçük çaplı akaryakıt yangınlarına müdahale edildiğinde; su pulvarize (yağmurlama) şeklinde işlenirse hem soğutur hem de havayı keserek sönmesinde yol açar.
Yüzeyde ve büyük ( 20 m² den fazla ) akaryakıt yangınlarına köpükle müdahale edilmelidir.
DİKKAT: KÖPÜK İLE SU AYNI ANDA YA DA KÖPÜKTEN SONRA SU KULLANIMI AKARYAKIT YANGINLARINA YANLIŞ MÜDAHALE ANLAMI VERİR. İKİSİ BİR ARADA KULLANILDIĞINDA KÖPÜK YIRTILARAK, YANGIN HAVA İLE BULUŞUR VE BÜYÜR. SU KÖPÜK ÖRTÜSÜNÜ BOZACALTIR.
(d) KKT ve CO2 başlangıç halindeki akaryakıt yangınlarının söndürülmesinde etkilidir. Oksijenle olan teması kesmek suretiyle yangını söndürmek mümkündür.
(f) Özgül ağırlık bakımındın akaryakıt; yağdan ve sudan daha hafiftir.
Köpük 15-20 cm kalınlıkta bir örtü oluşturarak yanan maddenin hava ile ilişkisini keser. Köpüğün rüzgar ve ısıya dayanıklı olması, düzey ve yatay yüzeylerin kaplama özelliği akaryakıt yangınlarında ana söndürücü madde olarak kullanılmasını gerekli hale getirmiştir.
(g) Açık alanlarda meydana gelen akaryakıt yangınlarına önü kesilerek müdahale edilmelidir.
(ğ) Akaryakıt bulunan kapların depolandığı yerlerde meydana gelen yangınlara, dışarıdan müdahale edilmeli içeri girilmelidir.
(h) Akaryakıtın çok hızlı yanması, bir den parlaması içinde bilindiği kabı yırtması, yanarak alev seli şeklinde çevreye yayılması karakteristik özelliğidir. Bu nedenle çok yakın plandan müdahale edilmemelidir.
(ı) Akaryakıt yangınlarının söndürülmesinde uygulanacak yöntem ve söndürücü madde; yanan akaryakıt miktarına, içinde bulunduğu kaba ortama göre değişmektedir.
(i) Akaryakıt tank ve tankerlerinde meydana gelebilecek yangının söndürülmesi öncelikle hava ile teması sağlayan kapakların kapatılması ile mümkündür. Ancak böyle bir durum mümkün değilse yangının söndürülmesinde su ve köpük birlikte kullanılarak çalışma yapılmalıdır.
DİKKAT: KÖPÜK AKARYAKIT YANGINLARININ SÖNDÜRÜLMESİNDE EN ETKİLİ SÖNDÜRÜCÜDÜR.
LİKİT PETROL GAZI YANGINLARI:
Organik teoriye göre milyonlarca yıl önce yaşamış bitki ve hayvan artıklarının basınç ve ısının etkisi ile kimyasal değişikliğe uğraması sunucu meydana gelmiştir. Doğal gazın yaygın olarak kullanılmasına dünyada 1960lı yıllardan sonra, ülkemizde ise 1989lu yıllardan sonra başlamıştır.
(1) Doğalgazın kaynakları :
Genel olarak doğalgaza sıradağ yamaçlarında petrol yatakları ile birlikte veya serbest olarak rastlanmalıdır.
Dünyadaki doğalgaz yataklarının dağılımı
Bulunduğu yer %
Bağımsız Devletler Topluluğu 37.4
Orta Doğu ( İran Körfez Ülkeleri ) 30.6
Kuzey Amerika ( ABD, Kanada ) 8.4
Pasifik. Orta güney Asya, G. Doğu Asya 7.1
Afrika ( Cezayir, Libya, Nijerya, Mısır ) 5.7
Orta Doğu Güney Amerika 5.5
Avrupa (Batı ve Kuzey Avrupa, kuzey Denizi ) 5.4
Ülkemizde Mardin Çamurlu sahasında yaklaşık 1 milyar metreküplük rezerv, Trakya da ise 14 Milyar metre küplük rezerv vardır.
(2) LPG nin özellikleri ve kullanım alanları :
(a) Hava ile karışmadıkça yanmazlar
(b) Yanıcılık limitleri %2-8 arasındadır
(c) Teneffüs edilmesi halinde zehirlidirler
(ç) 1 litre sıvı LPG 550 gram kadar ağırlıktadır
(d) LPG buharları havadan daha ağırdır
(e) LPG hakikatte renksiz ve kokusuzdur fakat emniyet mülahazası ile kerih esansı ilave edilir
(f) Kap içinde tazyik altında sıvı halde iken %10 a kadar hacim değiştirebilirler
(g) LPG ekseriyetle propan ve bütan gazlarının karışımıdır
(h) Bütan daha tembel fakat propan daha hareketli gazdır
(ı) Bir kova içinde sıvı LPG aniden yere dökülecek olursa yerde henüz yayılma fırsatı bulmadan buharlaşır
(i) Sıvı LPG insan derisi ile temas ederse ciddi donmalar yapar
(j) Aniden buharlaştığı için dokunduğu yeri dondurur.
Kullanım alanları;
(a) Mutfaklarda ( ocak, fırın ve mutfak cihazlarında)
(b ) Su ısıtıcılarında ( Şofbenlerde ve kombiler )
(c) Sobalarda ( EGO dan onaylı sobalar )
(d) Kat Kaloriferlerinde ( EGO dan onaylı )
Ayrıca Doğalgazdan sanayide amonyak, metanol, hidrojen, mürekkep, zamk, sentetik, lastik, fotoğraf filmi, deterjan, boya, dinamit plastik, antifriz ve gübre gibi maddelerde doğrudan hammadde olarak kullanılabilir.
Doğalgaz 40 bar da ülkemize geliyor. Regülaj istasyonlarında basınç 15 bar a düşüyor. EGO ya teslim ediliyor. Değişik yerlere konuşlandırılan istasyonlarda basınç 4 bar a düşüyor. Evlere, işyerlerine bina girişlerine kolonlarla önce 51 milibar, sayaç giriş vanalarında ise 21 milibar basınçla kullanılması sağlanılıyor. Cezayir den alınan sıvılaştırılmış doğal gaz ise ülkemizde (yeşil) belediye otobüslerinde kullanılmaktadır.
(3) LPG Konusunda dikkat edilmesi gereken hususlar:
(a) Bu gaz tüplerle ve özel surette imal edilmiş sarnıçlı kamyon, vagon ve deniz araçları ile nakil ve tevzi edilmelidir.
(b ) Dolu tüpler üzeri açık ve yan kapları tabanla aralıklı bulunan özel araçlarla nakledilmeli, umumi ve hususi araçlarla naklinden kaçınılmalıdır. Satış yerlerinden evlere dağıtım yapmak
(c) Dolu tüplerin muhafazasını sağlamak üzere yapılacak depolar için belediyelerce yer gösterilmeli, üzerinde iş yeri ve ikametgah, bitişiğinde bina bulunmayan, tabi ve cebri vantilasyon ( havalandırma sistemi)tertibatı olan tek katlı depolarda bulunacak tüp adedi tehdit edilmeli, dolu ve boş tüpler, arada en az bir metre geçit bırakılmak sureti ile istiflenmelidir.
(d) Bilhassa resmi daire ve müessese, hastane, kışla, otel, okul, han, sinema, tiyatro gibi halkın toplu bulunduğu yerlerle parlayıcı ve patlayıcı maddeler bulunmamalıdır.
(e) Depo ve satış yeri arasında en az 50 metre mesafe bulunmalı ve bu mesafe her ne suretle olursa olsun ihlal edilmemeli ve korunmalıdır.
(f) Likit Petrol Gazının havadan ağır olduğu ve bu tüplerin kaçak yapması halinde gazın zeminde toplanacağı kaydedilmişti. Gazın bu vasfı göz önünde tutulmalı ve satış yerlerinde muayyen adette tüpü geçmemek şartı ile, depolama yapılmalıdır.
(g) Zemin seviyesinden aşağı yerlere bodrumlara tüp konulmamalı,
(h) Dolu tüplerin konulduğu yerin bitişiğindeki binalarla kapı ve pencere vasıtasıyla da irtibat bulunmamalı.
(ı) Tüplerin konulduğu zemin ıslak ve rutubetli olmamalı ve ateşe dayanıklı malzemeden yapılmış olmalıdır.
(j) Bilhassa kapalı çarşılarda, pasajlarda, iş hanlarında, toplu halde yatılan yerlerde, eğlence yerlerinde ve patlayıcı ve parlayıcı madde depoları ile karpit depolarının altında veya bitişiğinde her ne suretle olursa olsun satış dahi yapılmamalıdır. Patlayıcı ve parlayıcı madde, karpit depo ve satış yerleri dışında kalan iş yerlerinde iki dolu tüpten fazla bulundurulmamalıdır.
(4) Gaz kaçaklarına karşı yapılabilecekler:
(a) Gaz kaçağının kolayca anlaşılması için gazın içine özel bir koku eklenmiştir. Bu kokuyu duyduğunuzda; cihazı kullanmayın, yada kullanmayı bırakın tüpü hemen güvenli bir yere bırakın.
(b) Bir gaz kaçağı hissettiğiniz anda, tüpün üzerindeki detantör düğmesini kapayın ve hemen satıcınızdan bir yetkili isteyin.
(c) Gaz kaçağının meydana geldiği yeri havalandırın. Ağır olduğu için yere çöken gazı, bir süpürgeyle yelpazeleyip dışarı atın.
(d) Gaz kaçağının nedenini sakın kibrit yakarak aramayın. Bunun için sabunlu suyu bağlantı yerlerine sürün çıkan kabarcıkları gaz kaçağını gösterecektir.
(e) Çok önemli bir gaz kaçağı durumunda, sakın ateş, elektrik yakmayın, buzdolabını açmayın, kıvılcım çıkarabilecek her türlü hareketten kaçının.
(f) Yangın başlangıcında kesinlikle paniğe kapılmayın. Önce tüpün vanasını kapatarak gaz kaçağını önleyin. Sonra yanan diğer eşyaları söndürün. Isınmışsa tüpün gövdesini suyla soğutun.
ARAÇ YANGINLARI:
(1) Araç yangınlarının nedenleri:
(a) Karbüratöre gelen benzin hortumlarının zamanla aşınması sonucu (sıcak motor üzerine yakıtın ) sızıntı yapması durumunda.
(b) Karbüratörden damlayan benzinin manifold üzerine dökülerek alev alması durumunda.
(c) Rasgele çekilen elektrik tesisatının kontak yapması sonucu.
(d) Trafik kazaları sonucunda.
(e) Sigara izmaritinin düşürülmesi sonucu.
(f) Fren balatalarının (kapmaların) aşırı ısınma sonucu.
(g) Akümülatörden elektrik tesisatına fazla akım gelmesi sonucu.
(ğ) Oto tamir hanelerinde dikkatsizce yapılan kaynak çalışmaları sonucunda.
(h) Kundaklama (sabotaj) sonucu.
(ı) Marş dinamosunun elektriği Akümülatöre vermesi gerekirken elektriğin aracın gövdesine sirayeti durumunda.
(i) LPG ile çalışan araçlarda bakır boru ve hortumlardan sızan gazın kıvılcım kaynağı ile birleşerek alev alması sonucu araç yangınları meydana gelmektedir.
(2) Araç yangınlarına müdahale :
(a) Araç yangınlarına fazla zarar vermeden müdahale yapılmalıdır.
(b) Yangının aracın diğer bölümlerine sirayet etmemesi için su direkt kullanılmamalıdır.
(c) Aracın akaryakıt deposunun patlama ihtimaline karşı dikkatli olunmalıdır.
(d) İlk müdahaleye uzaktan başlayarak yaklaşılmalıdır.
(e) Aracın motor kaputu açılırken çok dikkat edilmelidir.
(f) Yangına müdahalede duruma göre söndürücü madde olarak su, kuru kimyevi toz ve köpük kullanılmalıdır.
ELEKTRİK YANGINLARI:
Elektrik insan hayatına iyi hizmetlerin yanı sıra, zararlarda verir. Yangın yerindeki elektrik kaçağı müdahale eden kişiyi tehdit eden en büyük tehlikelerdendir. Elektrik tesisatları standartlara uygun şekilde seçilmemişse ve talimatlar ihlal edilirse tehlike kaynakları oluşabilir. Elektrik tesisatları alçak ve yüksek gerilim olmak üzere iki kısımdır. 0-65 volt tehlikesizdir, İnsan vücudu bu gerilime dayanabilir. 66-1000 volt tehlikeli alçak gerilim. Örneğin; Şehir şebekeleri, binalar, 1001 volt ve üzeri tehlikeli yüksek gerilim. Örneğin; enerji nakil hatları.
Elektrik enerjisi zamana bağlı olarak ısı oluşturmaktadır. Herhangi bir nedenle (aşırı yük, kısa devre) ısı giderek artarsa iletkenlerin birbirlerine değmesini önlemek amacıyla kullanılan (petrol atıklarından elde edilen) izoleler ısınacak ve yanıcı gazlar çıkarmaya başlayacaklardır. Yanıcı gazların tutuşması ile elektrik yangını meydana gelmektedir. Yangına müdahale eden kişinin en büyük silahı sudur ve suda elektriği iletir. Dolayısıyla yangına su işlerken çarpılma ve ayrıca dokunarak çarpılma tehlikesi vardır. Elektrik kurumu tarafından aksi belirtilmedikçe tüm teller ve metal kısımlar elektrikli olarak kabul edilmelidir. Sarkan kablo, metal su ve kalorifer boruları ve demir çitlerden uzak durdurulmalıdır.
Yangın yerinde önce; elektrik şalteri indirilerek veya sigorta sökülerek, mümkün değilse elektrik kurumundan yardım istenerek elektrik kesilmelidir. Bu arada elektrik kesildiği için gündüz penceresiz odalarda bodrum katlarında, gece tüm yangın yerlerinde gizli karanlık tehlikesi oluşur. Bu nedenle el feneri bulundurulmalıdır. Elektrik yangınlarına kuru kimyevi tozlu söndürücülerle müdahale yapılmalıdır. Kuru kimyevi tozun oksijenin kesme boğma, soğutma, zincirleme yanma olayını önleme ve yanıcı maddeyi bir örtü gibi kapatma özelliği vardır.
Yere düşmüş hatların çevresi tehlikelidir. Bu yüzden yere düşmüş hatlara 10 m fazla yaklaşılmamalıdır. Taki yetkililer bu bölgeyi serbest bırakana kadar. Elektrik tesisatsına tekrar elektrik verilmeden önce tesisat uzman bir kişi tarafından kontrol edilmelidir. Dokunma tehlikesinden dolayı yangın yerine işi olmayan kişiler yaklaştırılmamalıdır. Yangına müdahale noktasına ulaşa bilmek için kullanılan itfaiye merdivenleri (çelik veya hafif metal) yangın veya kaza yerinde büyük tehlike oluştururlar. Merdivenler gerilim altındaki dokunma, temas noktalarından en az bir metre uzaklığa kurulmalıdır. Taşına bilen merdivenler şüpheli yerlerde kullanılmamalıdır. Elektrik çarpan bir kazazedeye yardım için ilk önce elektrik akımı kesilmelidir. Elektrik kesilmiyorsa veya kesebilecek tecrübeli kişi yoksa kazazede iyi izole edilmiş (kuru odun, kuru elbise, lastik zemin yerden destek alınarak kablo ve marinadan uzaklaştırılır. Açık vücut kısımlarını çıplak elle dokunulmamalı, eldiven, kuru battaniye kullanılmalıdır.
BİNA YANGINLARI:
Binalarda oluşan yangınlar genel olarak ahşap yangınlarıdır. Binalarda çıkan yangınlar çöp veya kağıt kutusunun tutuşması, elektrik kontağı, soba, baca gibi etkenlerdir. Bu etkenler binanın esas yapı malzemelerini de sararak tüm binanın tutuşması halinde büyük bir yangın ortaya çıkar.
Genel olarak ahşap yangınlarını her türlü söndürme vasıtası ve söndürme cihazları ile söndüre biliriz. (su, köpük, kuru kimyevi toz gibi ) ancak bina yangınları geniş çap ve alanda ortaya çıkacağı için yanıcı maddeyi ve oksijeni ortadan kaldırarak söndürme olayı yok gibidir. Bu tür yangınlar ancak ısı derecesi düşürülerek söndürülebilir. Isı düşerek söndürme su ile gerçekleşebilir. Suyu kullanırken yangından kurtarılacak şeylerin en az şekilde zarar görmesini sağlayacak şekilde söndürme işlemini yapmak gerekir.
Bina içinde bulunan ve su işlendiğinde zarar görebilecek zararlı evrakların yada cihazların bulunduğu yerden çıkan yangınları söndürmede ıslanmadan dolayı fazla hasara sebep olmamak için kuru kimyevi toz, halokarbon kullanmak yerinde olur.
(1) Bina yangınlarında dikkat edilecek hususlar:
(a) Yangın çıkmış binanın öncelikle keşfinin yapılması, binanın yapım şeklinin içinde bulunan malzemelerin niteliğinin tespit edilme zorunluluğu vardır.
( b) Tuğla yığma binalarda çatı ve üst katlarda çıkan yangınlarda yanan kartların enkazının aşağı katlara dökülmesi ihtimali ola bileceğinden söndürmede kullanılan suyun ağırlığı da buna eklenince enkazın yıkıldığı katın tabanında çökme tehlikesi belirecektir. Bu gibi durumlarda döşeme dayanıklılığını tehlikeye düşürmeyecek şekilde çalışılmalı ve zeminde su birikmesine engel olunmalıdır.
(c) Beton kirişli, duvarları taş ve tuğla olan yığma binalarda çatı ve üst katlarda çıkan yangınlar çoğu kez döşeme ve kiriş başlarının yanmasına neden olduğundan döşeme tavanın ani olarak çökmesi söz konusudur. Yangın söndürme çalışmalarında bu konuya dikkat edilmelidir. Bu tip binalarda tehlikeli katların altında bulunmamak, bulunma zorunluluğu varsa kapı ve pencere altlarında veya duvar diplerinde durmak gerekir.
(d) Tümü ahşap binalarda döşeme ve bölme arası yangınları gizli olarak var olan hava akımı ile tüm binanın dış duvarı, bölmeleri, döşeme ve tavan aralarını sardığından binanın taşıma gücü çok azalır ve ani olarak çökmelere neden olur. Bu tip bina yangınlarının söndürülmesinde çok dikkatli hareket edilmelidir.
(e) Tüm kagir (betonarme) döşeme üzerine yığılan enkaz ile söndürme için kullanılan su döşemenin taşıma gücünü azaltarak yükü taşımayacak hale getirirse orta kolonlar askıda kalmak suretiyle döşemenin çöktüğünü, dış duvar veya bölme duvarların tehlikeli şekilde çatladığını görmek her an olasıdır. Döşeme üzerine suyun birikmesine engel olmak için kapı ve merdiven önlerine yığılmış enkazın kaldırılarak suyun boşaltılması veya döşemenin delinerek aşağı kata katılması gerekir.
(f) Eternit örtülü çatıların altındaki aksamanın yanması veya eternit örtü üzerindeki boşluklara basılması durumunda yanan çatının içine düşme tehlikesi vardır. Bu tip çatılar iki eternit birleştiği yer ve altındaki kiriş ile bağlandığı noktalar en dayanıklı yerlerdir. Bu nedenle zorunlu olmadıkça çatı üzerinde dolaşmamak gerekir.
(g) Müdahale çatı arasından, hariçten otomatik merdiven ile veya diğer el merdivenleri ile yapılır.
(ğ) Merdiven aydınlıkları, üzerine gelen çatı kısmındaki demir veya ahşap çerçeveli camlar üzerine basıldığı an kırılarak basan kimsenin merdiven boşluğuna düşmesine neden olur. Bu gibi yerlerden geçilmezsi gerekiyorsa merdiven veya kalas uzatılarak geçilmelidir.
(h) Fazla ısı ve duman bulunan kapalı yerlere girerken veya oralarda çalışırken girenlerin üzerine daima kuruyucu cihazlar ve belinde kılavuz ipleri bulunmalıdır. Koruyucu cihazlar yoksa bu gibi yerlere emekleyerek girilmesi duman ısıdan nispeten korunmayı sağlar.
MUTFAK YANGINLARI:
Genellikle tüp az patlaması, kızartma esnasında tava ve tencere yağ parlaması ve sönmeden yanar halde çöp sepetine bir kibrit çöpünden kaynaklanmaktadır.
Yangın olayında önce önlem, sonra söndürme gelir.
Mutfak yangınları için önlem alınması:
(a) LPG (tüp gaz) tüplerini daima dik tutunuz.
(b ) Bağlantı hortumlarını sürekli kontrol erdiniz, eskimiş hortumları derhal değiştiriniz ve 1.25 m den daha uzun bağlantı hortumu kullanmayınız.
(c) Arızalı detantörünüzü hemen değiştiriniz ve her tüp değişiminde contaları da mutlaka yenileyiniz.
(d) Piknik tüpler üzerine geniş tabanlı tencereler koymayınız, mecbur kalmadıkça kontrolü elden bırakmayınız.
(e) Doğalgaz ve LPG kaçakları için Gaz Alarm Detektörü taktırınız.
(f) Gaz kaçağı hissettiğiniz mahallede kıvılcım çıkarabilecek tüm hareketlerden uzak durunuz; Ateş yakmayınız, buz dolabı kapağını açmayınız, elektrik anahtarlarına dokunmayınız ve ortamı havalandırınız.
(g) Kaçak LPG ise zeminden, doğalgaz ise tavandan süpürge ile havalandırma yapınız.
(ğ) Kaçak tespiti için kesinlikle kibrit veya çakmak değil, sabun köpüğü kullanınız.
(h) Yaktığınız kibritlerin söndüğünden emin olmadıkça çöp kutusuna atmayınız.
(ı) Unutmayın ki küçük bir kibrit alevi çöp sepetindeki kağıt parçalarını (yanıcı maddeleri) kolayca tutuşturur.
(i) Her yangın küçük olarak başlar kimsesiz bir ortamda sinsice gelişir.
(j) Tavada yağ kızartırken yağın taşmamasına dikkat ediniz.
(k) Telefon ve kapı zili çaldığında ocağı minimum konuma getiriniz, konuşmanız veya görüşmeniz uzun sürecek ise kapatınız.
(l) Taşması muhtemel yemekleri pişirir iken daima kısık ateş kullanınız. Aceleniz varsa yüksek ateşte başında bekleyiniz. Ocakta bir şey pişirirken kesinlikle yatmayınız
(m) Yemek pişirmenize çocuklarınız yardımcı oluyor ise onları da yangın tehlikesine karşı uyarınız.
(n) Kazara oluşacak kaymalara karşı tavanın kulpunu ocağın ortasına doğru tutunuz, sıcak kulpları bir bez veya tutacakla kontrollü bir şekilde tutunuz
(o) Tava yangınlarında kesinlikle su kullanılmamalıdır. Zira su yangının büyümesine ve kontrolden çıkmasına sebebiyet verir.
(ö) Kızartma esnasında küçük yağ parlamalarını boğmak (söndürmek) için, tava kapağını daima yakınınızda bulundurunuz ve olay anında üzerine kapatınız
(p) Bir yağ parlamasında tavayı sağa sola taşımayınız bu durumda yangın sizinde üzerinize sıçrayabilir.
(r) Tüm gayretlerinize rağmen yangın sönmeyip büyük boyutlara yükseliyor veya büyük bir yangınla karşı karşıya kalıyor iseniz derhal itfaiyeyi arayınız.
(s) Elbezi, havlu ve peçete gibi tutuşabilir eşyaları ocaktan uzak tutunuz.
(ş) Kızartma yaparken kolu uzun ve geniş elbise giymeyiniz.
UYARI: HER EVE BİR YANGIN SÖNDÜRÜCÜ TÜP ŞART
Mutfağınızda, kolay ulaşabileceğiniz bir yerde, mutlaka en az bir adet 2 kg lık ABC sınıfı yangın söndürme tüpü bulundurunuz ve kullanılmasını önceden öğreniniz. Söndürme;
Bütün bu önlemlere rağmen bir yangınla karşılaştığınızda, panik yapmayınız ve sükuneti muhafaza ediniz. Parlayan tüpleri kesinlikle pencereden veya balkondan dışarı atmayınız, alevin üzerini var ise yangın battaniyesi ile yoksa ıslak bir bezle sarıp havasını kapatınız, veya yangın söndürücüyü kullanarak söndürünüz. Tava veya tencerelerde küçük bir parlama olduğunda, bir avuç soda ( bikarbonat sodası) serperekte yangını söndüre bilirsiniz. Ancak bu işlem için un ve nişasta ihtiva eden ( Baking Powder ) Kabartma tozu kullanmalıyız.
Ahmet Sertkan
Ç.O.S.B. İTF.A.
YANGINA MÜDAHALE:
Yangına etkili bir şekilde müdahale için müdahale gurubunun; konumu, disiplini ve eğitimi aynı zamanda araç, gereç ve malzemelerinin her zaman için hazırda bulunması çok önemlidir.
(1) Haberleşme sistemi
(2) Yangın haberinin alınması ve personele duyurulması
(3) Gurubun hareket tarzını bilmesi
(4) Yangın yerinde dikkat edilmesi gereken konular
(5) Müdahale esnasında dikkat edilmesi gereken konular
(6) Araç gereç ve malzemelerinin toplanması ve gruba geri dönüş
(1) YANGIN SÖNDÜRME ÇALIŞMALARININ ORGANİZASYONU
(a) Yangın söndürme çalışmalarında organizasyonu yürüten; en yetkili kişi İtfaiye amiridir.
(b) Yangın söndürme hızı, isabetli ve etkili bir müdahaleyi gerektirir.
(c) Yangın söndürme acil bir operasyon niteliğidir.
(d) Yangın söndürme çalışmaları soğukkanlı bir şekilde yürütülmelidir.
(e) Yangın söndürme çalışmalarında her personel ne yapacağını bilmelidir.
(f) Müdahale tereddütsüz, kesin kararlı olunmalıdır.
(g) Yangın çalışmalarında kopukluk başarısızlığı getirir.
(ğ) Yangın çalışmalarında kargaşa ve panik başarısızlığı getirir
(h) Yangın çalışmalarında emir-komuta zinciri sağlıklı olmalıdır.
(ı) Yangın söndürme çalışmaları iyi düzenlenmelidir.
(i) Yangın söndürme çalışmalarında personel kendini iyi korumalıdır.
(j) Yangına müdahalede çıkış noktasından değil, yayılma noktalarından, yangının arkasından önüne geçerek söndürmeye çalışılmalıdır.
(k) Yangın söndürüldükçe ilerleyerek kontrol altına alınmalıdır.
(l) Yangın söndürme çalışmalarında lansı kullanan personel, pulvarize sistemle müdahaleyi yaparken kendisini de korumayı bilmelidir.
(m) Yangın söndürme çalışmalarında, yangın binanın içerisinde ise dışarıdan müdahalenin tersine içeriden müdahale yapılmalıdır.
(n) Yangın yerinde hortum açma işi düzenli ve çabuk yapılmalıdır.
(o) Yangın isabetli su verilmelidir.
(p) Dumanlı yangınlarda ventilasyon ( havalandırma ) sağlanarak söndürme yapılmalıdır.
AKARYAKIT YANGINLARI:
Günlük yaşantımızın türlü alanlarında kullandığımız benzin, mazot, gaz yağı vb. ürünler yeraltından çıkarılır ve ham petrolün dağıtımından elde edilir. Yanıcı ve akıcı olduklarından genel olarak akaryakıt adını alırlar. Ham petrol yer altından çıkarılan, koyu renkte, pekmez kıvamında bir sıvıdır. Milyonlarca yıl önce dünyanın coğrafi ve jeolojik yapısında meydana gelen değişmeler; yer sarsıntısı ile yüksek basınca maruz kalması sonucu ham petrol oluşmuştur. Ham petrolü ilk defa Amerikalılar 1859 yılında toprağı burgu ile delip yeryüzüne çıkarmışlardır.
(1) Akaryakıtların özellikleri:
(a) Akaryakıtlar suya göre daha hafiftirler.
(b ) Akaryakıtların yana bilmesi için önce buhar haline gelmesi ve sonrada hava ile karışması gerekmektedir.
SIVI HALDEKİ AKARYAKITLAR YANMAZLAR.
(d) Akaryakıtlar yanıcı olabilmek için çıkardıkları buhar havadan ağırdır. Bu nedenle bulundukları yerin alçak noktasına çökerler. Bil hassa rüzgârsız sakın havalarda çevredeki hendek ve çukurlarda, kuyularda biriken akaryakıt buharları tehlikeli durumlar oluştururlar.
(e) Akaryakıt buharı teneffüs edilirse zararlıdır. Baş dönmesi baygınlık ve ölümlere neden olabilir.
(f) Tam dolu olan akaryakıt tanklarının veya varillerin içlerinde ayrıca bir buhar ve hava hacmi bulunamayacağı için patlamalarına ve yanmalarına teorik olarak imkân yoktur.
(g) Bunun yanında boş varil ve tanklar içlerinde buhar ve hava hamcı bulunabileceği için daima tehlike yaratabilirler. Bu sebeple boş sarnıçlı kamyonlara, boş tank ve varillere ateş ile yaklaşılması doğru değildir.
(2) Akaryakıtların yanması:
Akaryakıt buharlarının yanmaya başlamaları için, açık alev veya ateş ile temasa gerek yoktur. Yanma noktalarına kadar ısınmaları ya da ısınmış bir cisim ile temas etmeleri alev için yeterlidir. Akaryakıtların yana bilmesi için buhar haline geçerek hava ile karışması zorunludur. Benzin düşük sıcaklıkta buhar haline geçebilir. Mazot, uçak yakıtı, gaz yağı, vb. ağır akaryakıtlar ısıtılmadıkça buharlaşmazlar.
(3) Akaryakıt yangınları nasıl oluşur:
(a) Açık kaplardaki akaryakıtın buharlaşarak çevreden ateş alması.
(b ) Temizlik nedeniyle benzin ve gaz yağı gibi petrol ürünlerinin kullanılması sonucu oluşan buharların ateşle teması sonucu oluşan buharların ateşle teması sonucu.
(c) Akaryakıt tanklarını temizlemek amacı ile kapaklarının açılması sonucu oluşan buharların ateşle teması sonucu.
(d) Akaryakıt buharlarının; bulunduğu yerlerde çalışan motorlardan çıkan kıvılcımlarla temas etmesi ve elektrik şasesi sonucu.
(4) Akaryakıt yangınlarına müdahale :
(a) Akaryakıt yangınları genellikle; dolum ve boşaltım tesislerinde, depolama tesislerinde ve nakliye sırasında meydana gelmektedir.
(b ) Akaryakıt yangınlarında boğma sistemi kullanılarak yanıcı madde ile havanın ilişkisi kesilmelidir.
(c) Su ile küçük çaplı akaryakıt yangınlarına müdahale edildiğinde; su pulvarize (yağmurlama) şeklinde işlenirse hem soğutur hem de havayı keserek sönmesinde yol açar.
Yüzeyde ve büyük ( 20 m² den fazla ) akaryakıt yangınlarına köpükle müdahale edilmelidir.
DİKKAT: KÖPÜK İLE SU AYNI ANDA YA DA KÖPÜKTEN SONRA SU KULLANIMI AKARYAKIT YANGINLARINA YANLIŞ MÜDAHALE ANLAMI VERİR. İKİSİ BİR ARADA KULLANILDIĞINDA KÖPÜK YIRTILARAK, YANGIN HAVA İLE BULUŞUR VE BÜYÜR. SU KÖPÜK ÖRTÜSÜNÜ BOZACALTIR.
(d) KKT ve CO2 başlangıç halindeki akaryakıt yangınlarının söndürülmesinde etkilidir. Oksijenle olan teması kesmek suretiyle yangını söndürmek mümkündür.
(f) Özgül ağırlık bakımındın akaryakıt; yağdan ve sudan daha hafiftir.
Köpük 15-20 cm kalınlıkta bir örtü oluşturarak yanan maddenin hava ile ilişkisini keser. Köpüğün rüzgar ve ısıya dayanıklı olması, düzey ve yatay yüzeylerin kaplama özelliği akaryakıt yangınlarında ana söndürücü madde olarak kullanılmasını gerekli hale getirmiştir.
(g) Açık alanlarda meydana gelen akaryakıt yangınlarına önü kesilerek müdahale edilmelidir.
(ğ) Akaryakıt bulunan kapların depolandığı yerlerde meydana gelen yangınlara, dışarıdan müdahale edilmeli içeri girilmelidir.
(h) Akaryakıtın çok hızlı yanması, bir den parlaması içinde bilindiği kabı yırtması, yanarak alev seli şeklinde çevreye yayılması karakteristik özelliğidir. Bu nedenle çok yakın plandan müdahale edilmemelidir.
(ı) Akaryakıt yangınlarının söndürülmesinde uygulanacak yöntem ve söndürücü madde; yanan akaryakıt miktarına, içinde bulunduğu kaba ortama göre değişmektedir.
(i) Akaryakıt tank ve tankerlerinde meydana gelebilecek yangının söndürülmesi öncelikle hava ile teması sağlayan kapakların kapatılması ile mümkündür. Ancak böyle bir durum mümkün değilse yangının söndürülmesinde su ve köpük birlikte kullanılarak çalışma yapılmalıdır.
DİKKAT: KÖPÜK AKARYAKIT YANGINLARININ SÖNDÜRÜLMESİNDE EN ETKİLİ SÖNDÜRÜCÜDÜR.
LİKİT PETROL GAZI YANGINLARI:
Organik teoriye göre milyonlarca yıl önce yaşamış bitki ve hayvan artıklarının basınç ve ısının etkisi ile kimyasal değişikliğe uğraması sunucu meydana gelmiştir. Doğal gazın yaygın olarak kullanılmasına dünyada 1960lı yıllardan sonra, ülkemizde ise 1989lu yıllardan sonra başlamıştır.
(1) Doğalgazın kaynakları :
Genel olarak doğalgaza sıradağ yamaçlarında petrol yatakları ile birlikte veya serbest olarak rastlanmalıdır.
Dünyadaki doğalgaz yataklarının dağılımı
Bulunduğu yer %
Bağımsız Devletler Topluluğu 37.4
Orta Doğu ( İran Körfez Ülkeleri ) 30.6
Kuzey Amerika ( ABD, Kanada ) 8.4
Pasifik. Orta güney Asya, G. Doğu Asya 7.1
Afrika ( Cezayir, Libya, Nijerya, Mısır ) 5.7
Orta Doğu Güney Amerika 5.5
Avrupa (Batı ve Kuzey Avrupa, kuzey Denizi ) 5.4
Ülkemizde Mardin Çamurlu sahasında yaklaşık 1 milyar metreküplük rezerv, Trakya da ise 14 Milyar metre küplük rezerv vardır.
(2) LPG nin özellikleri ve kullanım alanları :
(a) Hava ile karışmadıkça yanmazlar
(b) Yanıcılık limitleri %2-8 arasındadır
(c) Teneffüs edilmesi halinde zehirlidirler
(ç) 1 litre sıvı LPG 550 gram kadar ağırlıktadır
(d) LPG buharları havadan daha ağırdır
(e) LPG hakikatte renksiz ve kokusuzdur fakat emniyet mülahazası ile kerih esansı ilave edilir
(f) Kap içinde tazyik altında sıvı halde iken %10 a kadar hacim değiştirebilirler
(g) LPG ekseriyetle propan ve bütan gazlarının karışımıdır
(h) Bütan daha tembel fakat propan daha hareketli gazdır
(ı) Bir kova içinde sıvı LPG aniden yere dökülecek olursa yerde henüz yayılma fırsatı bulmadan buharlaşır
(i) Sıvı LPG insan derisi ile temas ederse ciddi donmalar yapar
(j) Aniden buharlaştığı için dokunduğu yeri dondurur.
Kullanım alanları;
(a) Mutfaklarda ( ocak, fırın ve mutfak cihazlarında)
(b ) Su ısıtıcılarında ( Şofbenlerde ve kombiler )
(c) Sobalarda ( EGO dan onaylı sobalar )
(d) Kat Kaloriferlerinde ( EGO dan onaylı )
Ayrıca Doğalgazdan sanayide amonyak, metanol, hidrojen, mürekkep, zamk, sentetik, lastik, fotoğraf filmi, deterjan, boya, dinamit plastik, antifriz ve gübre gibi maddelerde doğrudan hammadde olarak kullanılabilir.
Doğalgaz 40 bar da ülkemize geliyor. Regülaj istasyonlarında basınç 15 bar a düşüyor. EGO ya teslim ediliyor. Değişik yerlere konuşlandırılan istasyonlarda basınç 4 bar a düşüyor. Evlere, işyerlerine bina girişlerine kolonlarla önce 51 milibar, sayaç giriş vanalarında ise 21 milibar basınçla kullanılması sağlanılıyor. Cezayir den alınan sıvılaştırılmış doğal gaz ise ülkemizde (yeşil) belediye otobüslerinde kullanılmaktadır.
(3) LPG Konusunda dikkat edilmesi gereken hususlar:
(a) Bu gaz tüplerle ve özel surette imal edilmiş sarnıçlı kamyon, vagon ve deniz araçları ile nakil ve tevzi edilmelidir.
(b ) Dolu tüpler üzeri açık ve yan kapları tabanla aralıklı bulunan özel araçlarla nakledilmeli, umumi ve hususi araçlarla naklinden kaçınılmalıdır. Satış yerlerinden evlere dağıtım yapmak
(c) Dolu tüplerin muhafazasını sağlamak üzere yapılacak depolar için belediyelerce yer gösterilmeli, üzerinde iş yeri ve ikametgah, bitişiğinde bina bulunmayan, tabi ve cebri vantilasyon ( havalandırma sistemi)tertibatı olan tek katlı depolarda bulunacak tüp adedi tehdit edilmeli, dolu ve boş tüpler, arada en az bir metre geçit bırakılmak sureti ile istiflenmelidir.
(d) Bilhassa resmi daire ve müessese, hastane, kışla, otel, okul, han, sinema, tiyatro gibi halkın toplu bulunduğu yerlerle parlayıcı ve patlayıcı maddeler bulunmamalıdır.
(e) Depo ve satış yeri arasında en az 50 metre mesafe bulunmalı ve bu mesafe her ne suretle olursa olsun ihlal edilmemeli ve korunmalıdır.
(f) Likit Petrol Gazının havadan ağır olduğu ve bu tüplerin kaçak yapması halinde gazın zeminde toplanacağı kaydedilmişti. Gazın bu vasfı göz önünde tutulmalı ve satış yerlerinde muayyen adette tüpü geçmemek şartı ile, depolama yapılmalıdır.
(g) Zemin seviyesinden aşağı yerlere bodrumlara tüp konulmamalı,
(h) Dolu tüplerin konulduğu yerin bitişiğindeki binalarla kapı ve pencere vasıtasıyla da irtibat bulunmamalı.
(ı) Tüplerin konulduğu zemin ıslak ve rutubetli olmamalı ve ateşe dayanıklı malzemeden yapılmış olmalıdır.
(j) Bilhassa kapalı çarşılarda, pasajlarda, iş hanlarında, toplu halde yatılan yerlerde, eğlence yerlerinde ve patlayıcı ve parlayıcı madde depoları ile karpit depolarının altında veya bitişiğinde her ne suretle olursa olsun satış dahi yapılmamalıdır. Patlayıcı ve parlayıcı madde, karpit depo ve satış yerleri dışında kalan iş yerlerinde iki dolu tüpten fazla bulundurulmamalıdır.
(4) Gaz kaçaklarına karşı yapılabilecekler:
(a) Gaz kaçağının kolayca anlaşılması için gazın içine özel bir koku eklenmiştir. Bu kokuyu duyduğunuzda; cihazı kullanmayın, yada kullanmayı bırakın tüpü hemen güvenli bir yere bırakın.
(b) Bir gaz kaçağı hissettiğiniz anda, tüpün üzerindeki detantör düğmesini kapayın ve hemen satıcınızdan bir yetkili isteyin.
(c) Gaz kaçağının meydana geldiği yeri havalandırın. Ağır olduğu için yere çöken gazı, bir süpürgeyle yelpazeleyip dışarı atın.
(d) Gaz kaçağının nedenini sakın kibrit yakarak aramayın. Bunun için sabunlu suyu bağlantı yerlerine sürün çıkan kabarcıkları gaz kaçağını gösterecektir.
(e) Çok önemli bir gaz kaçağı durumunda, sakın ateş, elektrik yakmayın, buzdolabını açmayın, kıvılcım çıkarabilecek her türlü hareketten kaçının.
(f) Yangın başlangıcında kesinlikle paniğe kapılmayın. Önce tüpün vanasını kapatarak gaz kaçağını önleyin. Sonra yanan diğer eşyaları söndürün. Isınmışsa tüpün gövdesini suyla soğutun.
ARAÇ YANGINLARI:
(1) Araç yangınlarının nedenleri:
(a) Karbüratöre gelen benzin hortumlarının zamanla aşınması sonucu (sıcak motor üzerine yakıtın ) sızıntı yapması durumunda.
(b) Karbüratörden damlayan benzinin manifold üzerine dökülerek alev alması durumunda.
(c) Rasgele çekilen elektrik tesisatının kontak yapması sonucu.
(d) Trafik kazaları sonucunda.
(e) Sigara izmaritinin düşürülmesi sonucu.
(f) Fren balatalarının (kapmaların) aşırı ısınma sonucu.
(g) Akümülatörden elektrik tesisatına fazla akım gelmesi sonucu.
(ğ) Oto tamir hanelerinde dikkatsizce yapılan kaynak çalışmaları sonucunda.
(h) Kundaklama (sabotaj) sonucu.
(ı) Marş dinamosunun elektriği Akümülatöre vermesi gerekirken elektriğin aracın gövdesine sirayeti durumunda.
(i) LPG ile çalışan araçlarda bakır boru ve hortumlardan sızan gazın kıvılcım kaynağı ile birleşerek alev alması sonucu araç yangınları meydana gelmektedir.
(2) Araç yangınlarına müdahale :
(a) Araç yangınlarına fazla zarar vermeden müdahale yapılmalıdır.
(b) Yangının aracın diğer bölümlerine sirayet etmemesi için su direkt kullanılmamalıdır.
(c) Aracın akaryakıt deposunun patlama ihtimaline karşı dikkatli olunmalıdır.
(d) İlk müdahaleye uzaktan başlayarak yaklaşılmalıdır.
(e) Aracın motor kaputu açılırken çok dikkat edilmelidir.
(f) Yangına müdahalede duruma göre söndürücü madde olarak su, kuru kimyevi toz ve köpük kullanılmalıdır.
ELEKTRİK YANGINLARI:
Elektrik insan hayatına iyi hizmetlerin yanı sıra, zararlarda verir. Yangın yerindeki elektrik kaçağı müdahale eden kişiyi tehdit eden en büyük tehlikelerdendir. Elektrik tesisatları standartlara uygun şekilde seçilmemişse ve talimatlar ihlal edilirse tehlike kaynakları oluşabilir. Elektrik tesisatları alçak ve yüksek gerilim olmak üzere iki kısımdır. 0-65 volt tehlikesizdir, İnsan vücudu bu gerilime dayanabilir. 66-1000 volt tehlikeli alçak gerilim. Örneğin; Şehir şebekeleri, binalar, 1001 volt ve üzeri tehlikeli yüksek gerilim. Örneğin; enerji nakil hatları.
Elektrik enerjisi zamana bağlı olarak ısı oluşturmaktadır. Herhangi bir nedenle (aşırı yük, kısa devre) ısı giderek artarsa iletkenlerin birbirlerine değmesini önlemek amacıyla kullanılan (petrol atıklarından elde edilen) izoleler ısınacak ve yanıcı gazlar çıkarmaya başlayacaklardır. Yanıcı gazların tutuşması ile elektrik yangını meydana gelmektedir. Yangına müdahale eden kişinin en büyük silahı sudur ve suda elektriği iletir. Dolayısıyla yangına su işlerken çarpılma ve ayrıca dokunarak çarpılma tehlikesi vardır. Elektrik kurumu tarafından aksi belirtilmedikçe tüm teller ve metal kısımlar elektrikli olarak kabul edilmelidir. Sarkan kablo, metal su ve kalorifer boruları ve demir çitlerden uzak durdurulmalıdır.
Yangın yerinde önce; elektrik şalteri indirilerek veya sigorta sökülerek, mümkün değilse elektrik kurumundan yardım istenerek elektrik kesilmelidir. Bu arada elektrik kesildiği için gündüz penceresiz odalarda bodrum katlarında, gece tüm yangın yerlerinde gizli karanlık tehlikesi oluşur. Bu nedenle el feneri bulundurulmalıdır. Elektrik yangınlarına kuru kimyevi tozlu söndürücülerle müdahale yapılmalıdır. Kuru kimyevi tozun oksijenin kesme boğma, soğutma, zincirleme yanma olayını önleme ve yanıcı maddeyi bir örtü gibi kapatma özelliği vardır.
Yere düşmüş hatların çevresi tehlikelidir. Bu yüzden yere düşmüş hatlara 10 m fazla yaklaşılmamalıdır. Taki yetkililer bu bölgeyi serbest bırakana kadar. Elektrik tesisatsına tekrar elektrik verilmeden önce tesisat uzman bir kişi tarafından kontrol edilmelidir. Dokunma tehlikesinden dolayı yangın yerine işi olmayan kişiler yaklaştırılmamalıdır. Yangına müdahale noktasına ulaşa bilmek için kullanılan itfaiye merdivenleri (çelik veya hafif metal) yangın veya kaza yerinde büyük tehlike oluştururlar. Merdivenler gerilim altındaki dokunma, temas noktalarından en az bir metre uzaklığa kurulmalıdır. Taşına bilen merdivenler şüpheli yerlerde kullanılmamalıdır. Elektrik çarpan bir kazazedeye yardım için ilk önce elektrik akımı kesilmelidir. Elektrik kesilmiyorsa veya kesebilecek tecrübeli kişi yoksa kazazede iyi izole edilmiş (kuru odun, kuru elbise, lastik zemin yerden destek alınarak kablo ve marinadan uzaklaştırılır. Açık vücut kısımlarını çıplak elle dokunulmamalı, eldiven, kuru battaniye kullanılmalıdır.
BİNA YANGINLARI:
Binalarda oluşan yangınlar genel olarak ahşap yangınlarıdır. Binalarda çıkan yangınlar çöp veya kağıt kutusunun tutuşması, elektrik kontağı, soba, baca gibi etkenlerdir. Bu etkenler binanın esas yapı malzemelerini de sararak tüm binanın tutuşması halinde büyük bir yangın ortaya çıkar.
Genel olarak ahşap yangınlarını her türlü söndürme vasıtası ve söndürme cihazları ile söndüre biliriz. (su, köpük, kuru kimyevi toz gibi ) ancak bina yangınları geniş çap ve alanda ortaya çıkacağı için yanıcı maddeyi ve oksijeni ortadan kaldırarak söndürme olayı yok gibidir. Bu tür yangınlar ancak ısı derecesi düşürülerek söndürülebilir. Isı düşerek söndürme su ile gerçekleşebilir. Suyu kullanırken yangından kurtarılacak şeylerin en az şekilde zarar görmesini sağlayacak şekilde söndürme işlemini yapmak gerekir.
Bina içinde bulunan ve su işlendiğinde zarar görebilecek zararlı evrakların yada cihazların bulunduğu yerden çıkan yangınları söndürmede ıslanmadan dolayı fazla hasara sebep olmamak için kuru kimyevi toz, halokarbon kullanmak yerinde olur.
(1) Bina yangınlarında dikkat edilecek hususlar:
(a) Yangın çıkmış binanın öncelikle keşfinin yapılması, binanın yapım şeklinin içinde bulunan malzemelerin niteliğinin tespit edilme zorunluluğu vardır.
( b) Tuğla yığma binalarda çatı ve üst katlarda çıkan yangınlarda yanan kartların enkazının aşağı katlara dökülmesi ihtimali ola bileceğinden söndürmede kullanılan suyun ağırlığı da buna eklenince enkazın yıkıldığı katın tabanında çökme tehlikesi belirecektir. Bu gibi durumlarda döşeme dayanıklılığını tehlikeye düşürmeyecek şekilde çalışılmalı ve zeminde su birikmesine engel olunmalıdır.
(c) Beton kirişli, duvarları taş ve tuğla olan yığma binalarda çatı ve üst katlarda çıkan yangınlar çoğu kez döşeme ve kiriş başlarının yanmasına neden olduğundan döşeme tavanın ani olarak çökmesi söz konusudur. Yangın söndürme çalışmalarında bu konuya dikkat edilmelidir. Bu tip binalarda tehlikeli katların altında bulunmamak, bulunma zorunluluğu varsa kapı ve pencere altlarında veya duvar diplerinde durmak gerekir.
(d) Tümü ahşap binalarda döşeme ve bölme arası yangınları gizli olarak var olan hava akımı ile tüm binanın dış duvarı, bölmeleri, döşeme ve tavan aralarını sardığından binanın taşıma gücü çok azalır ve ani olarak çökmelere neden olur. Bu tip bina yangınlarının söndürülmesinde çok dikkatli hareket edilmelidir.
(e) Tüm kagir (betonarme) döşeme üzerine yığılan enkaz ile söndürme için kullanılan su döşemenin taşıma gücünü azaltarak yükü taşımayacak hale getirirse orta kolonlar askıda kalmak suretiyle döşemenin çöktüğünü, dış duvar veya bölme duvarların tehlikeli şekilde çatladığını görmek her an olasıdır. Döşeme üzerine suyun birikmesine engel olmak için kapı ve merdiven önlerine yığılmış enkazın kaldırılarak suyun boşaltılması veya döşemenin delinerek aşağı kata katılması gerekir.
(f) Eternit örtülü çatıların altındaki aksamanın yanması veya eternit örtü üzerindeki boşluklara basılması durumunda yanan çatının içine düşme tehlikesi vardır. Bu tip çatılar iki eternit birleştiği yer ve altındaki kiriş ile bağlandığı noktalar en dayanıklı yerlerdir. Bu nedenle zorunlu olmadıkça çatı üzerinde dolaşmamak gerekir.
(g) Müdahale çatı arasından, hariçten otomatik merdiven ile veya diğer el merdivenleri ile yapılır.
(ğ) Merdiven aydınlıkları, üzerine gelen çatı kısmındaki demir veya ahşap çerçeveli camlar üzerine basıldığı an kırılarak basan kimsenin merdiven boşluğuna düşmesine neden olur. Bu gibi yerlerden geçilmezsi gerekiyorsa merdiven veya kalas uzatılarak geçilmelidir.
(h) Fazla ısı ve duman bulunan kapalı yerlere girerken veya oralarda çalışırken girenlerin üzerine daima kuruyucu cihazlar ve belinde kılavuz ipleri bulunmalıdır. Koruyucu cihazlar yoksa bu gibi yerlere emekleyerek girilmesi duman ısıdan nispeten korunmayı sağlar.
MUTFAK YANGINLARI:
Genellikle tüp az patlaması, kızartma esnasında tava ve tencere yağ parlaması ve sönmeden yanar halde çöp sepetine bir kibrit çöpünden kaynaklanmaktadır.
Yangın olayında önce önlem, sonra söndürme gelir.
Mutfak yangınları için önlem alınması:
(a) LPG (tüp gaz) tüplerini daima dik tutunuz.
(b ) Bağlantı hortumlarını sürekli kontrol erdiniz, eskimiş hortumları derhal değiştiriniz ve 1.25 m den daha uzun bağlantı hortumu kullanmayınız.
(c) Arızalı detantörünüzü hemen değiştiriniz ve her tüp değişiminde contaları da mutlaka yenileyiniz.
(d) Piknik tüpler üzerine geniş tabanlı tencereler koymayınız, mecbur kalmadıkça kontrolü elden bırakmayınız.
(e) Doğalgaz ve LPG kaçakları için Gaz Alarm Detektörü taktırınız.
(f) Gaz kaçağı hissettiğiniz mahallede kıvılcım çıkarabilecek tüm hareketlerden uzak durunuz; Ateş yakmayınız, buz dolabı kapağını açmayınız, elektrik anahtarlarına dokunmayınız ve ortamı havalandırınız.
(g) Kaçak LPG ise zeminden, doğalgaz ise tavandan süpürge ile havalandırma yapınız.
(ğ) Kaçak tespiti için kesinlikle kibrit veya çakmak değil, sabun köpüğü kullanınız.
(h) Yaktığınız kibritlerin söndüğünden emin olmadıkça çöp kutusuna atmayınız.
(ı) Unutmayın ki küçük bir kibrit alevi çöp sepetindeki kağıt parçalarını (yanıcı maddeleri) kolayca tutuşturur.
(i) Her yangın küçük olarak başlar kimsesiz bir ortamda sinsice gelişir.
(j) Tavada yağ kızartırken yağın taşmamasına dikkat ediniz.
(k) Telefon ve kapı zili çaldığında ocağı minimum konuma getiriniz, konuşmanız veya görüşmeniz uzun sürecek ise kapatınız.
(l) Taşması muhtemel yemekleri pişirir iken daima kısık ateş kullanınız. Aceleniz varsa yüksek ateşte başında bekleyiniz. Ocakta bir şey pişirirken kesinlikle yatmayınız
(m) Yemek pişirmenize çocuklarınız yardımcı oluyor ise onları da yangın tehlikesine karşı uyarınız.
(n) Kazara oluşacak kaymalara karşı tavanın kulpunu ocağın ortasına doğru tutunuz, sıcak kulpları bir bez veya tutacakla kontrollü bir şekilde tutunuz
(o) Tava yangınlarında kesinlikle su kullanılmamalıdır. Zira su yangının büyümesine ve kontrolden çıkmasına sebebiyet verir.
(ö) Kızartma esnasında küçük yağ parlamalarını boğmak (söndürmek) için, tava kapağını daima yakınınızda bulundurunuz ve olay anında üzerine kapatınız
(p) Bir yağ parlamasında tavayı sağa sola taşımayınız bu durumda yangın sizinde üzerinize sıçrayabilir.
(r) Tüm gayretlerinize rağmen yangın sönmeyip büyük boyutlara yükseliyor veya büyük bir yangınla karşı karşıya kalıyor iseniz derhal itfaiyeyi arayınız.
(s) Elbezi, havlu ve peçete gibi tutuşabilir eşyaları ocaktan uzak tutunuz.
(ş) Kızartma yaparken kolu uzun ve geniş elbise giymeyiniz.
UYARI: HER EVE BİR YANGIN SÖNDÜRÜCÜ TÜP ŞART
Mutfağınızda, kolay ulaşabileceğiniz bir yerde, mutlaka en az bir adet 2 kg lık ABC sınıfı yangın söndürme tüpü bulundurunuz ve kullanılmasını önceden öğreniniz. Söndürme;
Bütün bu önlemlere rağmen bir yangınla karşılaştığınızda, panik yapmayınız ve sükuneti muhafaza ediniz. Parlayan tüpleri kesinlikle pencereden veya balkondan dışarı atmayınız, alevin üzerini var ise yangın battaniyesi ile yoksa ıslak bir bezle sarıp havasını kapatınız, veya yangın söndürücüyü kullanarak söndürünüz. Tava veya tencerelerde küçük bir parlama olduğunda, bir avuç soda ( bikarbonat sodası) serperekte yangını söndüre bilirsiniz. Ancak bu işlem için un ve nişasta ihtiva eden ( Baking Powder ) Kabartma tozu kullanmalıyız.
Ahmet Sertkan
Ç.O.S.B. İTF.A.
