Yangına Dair Herşey

TRİAJ
Pearl Harbor'da saldırının ardından hemşire Evelyn (Kate Beckinsale) akın, akın Donanma revirine getirilen yaralıları öncelik sırasına göre işaretlemek ister, malzeme bulamayınca cebinden kırmızı rujunu çıkarır ve acil olanların alınlarını işaretler.
Bu Dünyadaki ilk triaj uygulaması kabul edilir.

Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğine göre ;
Triaj:
Çok sayıda hasta ve yaralının bulunduğu durumlarda, bunlardan öncelikli tedavi ve nakil edilmesi gerekenlerin tespiti amacıyla, olay yerinde ve bunların ulaştırıldığı her sağlık kuruluşunda yapılan hızlı seçme ve kodlama işlemidir.



Acil durumlarda muhakkak uygulama gerektirir. Çoğu kez 112 yetişene kadar yada yetersiz kaldığı durumlarda itfaiye ve polis tarafından da uygulama gerekmektedir.Acil durum ekiplerinde yer alan her bireyin, görevlinin konu hakkında bilgi sahibi olması hayati öneme sahiptir.

Acil durum,
Anında, hemen müdahale ya da reaksiyon gerektiren, beklenmeyen ve ciddi olay ya da durumlara denir.

Yaralanma, kalp krizi, mahsur kalma, yangın, ev-iş kazaları ya da trafik kazaları gibi bir çok durum, olayın ciddiyetine göre acil durum sayılabilir ve polis, itfaiye, sağlık ekibi gibi acil durum servislerinin müdahalesini gerektirebilir.
Türkiye'de itfaiye, jandarma, polis, sağlık bakanlığı gibi kurumlarca kullanılan değişik acil durum telefon numaralarının haricinde, "her durum" için kullanılabilecek 112 acil durum numarası mevcuttur.

Acil durum numaralarının tamamı, gerek sabit, gerek cep telefonları ve gerekse telefon kulübelerinden "ücretsiz" olarak aranabilir. Bunun yanısıra acil durum servisleri arandığında operator otomatik olarak arayan kişinin yerini belirler.



Triaj, Fransızca’dan gelen ve kökeni Trier olan; ayıklamak, ayırmak anlamına gelen bir kelimedir. Triaj günümüzde, acil servislere başvuran hastaların aciliyetinin belirlenmesi amacıyla kullanılabildiği gibi; çok fazla kişinin etkilendiği ve afet olarak adlandırılan durumlarda daha etkili bakım vermek amacıyla, etkilenenlerin sınıflandırılması için de kullanılmaktadır. Acil servise gelen hastalara, acil servis deneyimli ve bu konuda özel eğitim almış hemşire tarafından gerçekleştirilen triaj, Türkiye’de henüz gerçek anlamda uygulanmamaktadır; zaten bu uygulama bizim konu alanımızın da dışındadır. Hastane öncesi acil bakımda, genellikle afet durumlarında uygulanan triajla karşılaşılmaktadır.

Afetlerdeki triajda amaç, mümkün olduğu kadar fazla sayıda hastaya yardımcı olmaktır. Fazla sayıda insanı kurtarabilmenin koşulu, belli ilkelere ve ölçütlere bağlı kalmaktır. Çünkü triajda, birkaç ağır hastayı kurtarma uğruna, diğer tarafta yüzlerce hastanın ölmesine izin verilemez, o nedenle triajda mümkün olduğunca deneyimli kişiler görevlendirilmelidir. Triaj, acımasız gibi görünen ancak akla dayalı kuralları olan, zor bir sistemdir; genel kuralı: hastaları sınıfla-değerlendir-öncelikleri belirle.

Afet yerine gelen ilk ekip daima kumandayı ele alarak düzenlemeleri yapar, Her yeni gelen ekip bu düzenlemelere göre görev almalıdır.
Kumanda eden ekip, hasta bakma konusunda aceleci davranmaz. Olay yerini önce dikkatlice inceler ve aşağıdaki soruların yanıtlarını belirler;
Olay yerinde herhangi bir tehlike oluşturacak unsur var mı?
Acil bakım için gerekli unsurlar ?
Kişileri kurtarma ve olay yerinden uzaklaştırma ?
Hastalara/kazazedelere gereken müdahaleyi yapma ve nakil ?



GÜVENLİK /EMNİYET
Ambulans olay yerine gider gitmez Paramedik, çevrenin ne kadar güvenli olduğunu tesbit ederek ona göre düzenleme yapar. Çünkü, kendi güvenliği ne kadar emniyette olursa, onun yardımını bekleyen insanlara o kadar rahat hizmet sunabilir. Aracınızı park ederken mutlaka aşağıdaki unsurları göz önünde tutun:
Kopmuş elektrik tellerinden mümkün olduğunca uzak olsun

Çevrede zehirli gaz varsa veya toz, toprak uçuşuyorsa, rüzgarın estiği yönün tersine park edin ki toprak ya da gaz size doğru gelmesin
Yanan araçlardan 30-40 metre uzaklıkta olsun
Patlayıcı maddelerden 700 metre uzaklıkta olsun

Triaj alanı, güvenli, görülebilir, ulaşılabilir; çok sayıda kişiyi alabilecek kadar geniş olmalıdır. Bu alan, bir stadyum, boş bahçe veya park olabilir. Yapısal sorunlara karşı başka bir alternatif alan belirlenmelidir.


GÖREVLENDİRMELER
İlk gelen ambulanstaki görevlilerin komutayı ele almaları ve en deneyimli elemanlarını triaj ile görevlendirmeleri gerekmektedir. ilk gelen bu grup, komuta görevini üstlendiği ve diğer gelenleri yönlendireceği için, olay yerini en son terk edecek grup olacaktır.

Bir komutan ve birden çok nefer olmalıdır ki amaca ulaşılabilsin; herkes emir vermeye çalışırsa iş yapacak kimse kalmaz, oysa burada işin yapılması önemlidir.
Her gelen yeni grup, triaj görevlisinin yönlendirdiği kişilere bakım verecek, verilen görevi tamamlandığında yine triaj görevlisine rapor verecektir.







ÖNCELİKLİ HASTALARI/YARALILARI BELİRLEME
Triyaj(öncelikleri saptama), baştan ayağa hasta değerlendirmesini etkili bir şekilde kullanmaya, tanıya götüren bulguları hemen fark etmeye ve hastada oluşabilecek değişikliklerin anında farkına varılarak bunları değerlendirmek suretiyle bakım vermeye (bunun için, iyi bir hastane öncesi acil bakım bilgisine) dayanan bir işlemdir.
İşlemi hızla yapabilmek için kendinize ve hastaya sorabileceğiniz bazı sorular vardır, bu soruların yanıtlarına göre de etiketleme yapabilirsiniz:

• Yürüyebiliyor mu ?
Ø Evet = HAFİF
Ø Hayır = Solunumu değerlendir (bak-dinle-hisset)
• Solunumu var mı ?
Ø Evet = Dakikadaki solunum sayısı 30 dan fazla mı ?
• Evet = İVEDİ
• Hayır = Dolaşımı değerlendir(dudak/tırnak rengi soluk mu değil mi?
Kapiller geri dolum ≤ 2 saniye mi?
Ø Hayır = Başa pozisyon ver. Solunumu var mı ?
• Evet = İVEDİ
• Hayır = ÖLÜ
• Radyal nabız alınabiliyor mu ya da kapiller geri dolum ≤ 2 saniye mi?
Ø Evet = Bilinci yerinde mi değerlendir
Ø Hayır = İVEDİ, kanaması var mı araştır
• Söylediklerinizi (kolunu kaldır, ayağını uzat vs.) yapabiliyor mu ?
Ø Evet = BEKLEYEBİLİR
Ø Hayır = İVEDİ

Triaj, süreklilik gerektiren (bir defa yapmakla tamamlanmayan) bir işlemdir. Çünkü her yaptığınız sınıflama sonucunda verilen bakım nedeniyle öncelikler değişebilir. O nedenle sürekli tekrarlanmak zorundadır. Triaj görevlisi kazazedelere uygun triaj kartı takmalı, genel durumu değerlendirmeli ve gelen yardımları doğru yönlendirmelidir.

Kazazedelerin tıbbi yardım gereksinimine göre yapılacak öncelik belirleme sıralaması ve koşulları:

1. Derecede öncelikliler: ACİL / EN ÖNCE NAKLEDİLECEK olanlardır;
Hemen ve etkili müdahale edildiğinde ve hastaneye gönderildiğinde yaşama şansı yüksek olan ağır yaralı ve ağır hastalar bu gruba girer. Bu sorunlar:
Solunum güçlüğü
Ağır şok
Durdurulamayan (kontrol altına alınamayan) kanama
Açık göğüs ya da karın yaralanması
Yüzün ya da solunum yollarının etkilendiği ağır yanıklar
Vücut yüzeyinin % 40 ndan fazlasının etkilendiği yanıklar
Ağır kafa yaralanması
Diyabetliler
Zehirlenmeler
Normal olmayan doğumlar

2. Derecede öncelikliler: GECİKTİRİLEBİLECEK olanlardır .
Bu kazazedelere alanda gerekli acil bakım verildikten veya durumlarının daha kötüleşmesi önlendikten sonra nakil için bekleyebilirler
Birinci derecede öncelikli hastalar nakledilene (2-3 saat) kadar bekleyebilecek olanlardır. Sorunları:
Müdahale edildiğinde durdurulan kanamalar
Vücut yüzeyinin % 15-40 nın etkilendiği yüzeysel yanıklar
Birden fazla kırıkların olması
Sırt/omurga yaralanmaları

3. Derecede öncelikliler: BEKLEYEBİLECEK durumda olanlardır. Acil bakım verilmese bile yaşamsal tehlikesi olmayanlar bu gruba girer. Bu kişiler, olay yerini kendileri de terkedebilecek durumdadırlar ya da olay yerinden en son nakledilebilirler. Olası sorunları:
Basit kapalı kırıklar
Önemsiz yaralar (yüzeysel – küçük çaplı ve kanama olmayan) veya önemsiz hastalıkları olanlar
Psikolojik olarak etkilenmiş ama ciddi yaralanması olmayanlar



TRİAJDA İLKELER
Kazanın ciddiyeti ve eldeki kaynaklar karşılaştırılarak örgütlenmelidir
Fazla sayıda insanın etkilendiği felaketlerde, tüm hastaların acil bakım alması mümkün değildir
Triaj görevlisi/ekibi, solunum yolunun açıklığının sağlanması haricinde acil bakım vermez: acil bakım ekibi triaj görevlilerinin hemen ardından gitmelidir
Triaj ekibi yaşam bulgularını değerlendirme yeterliliğinde olmalıdır
Triaj görevlisi çok iyi deneyime sahip sağlık personeli/paramedik olmalıdır
Triaj ekibi tüm hastalara ilk izlenim ve yaşamsal bulgular doğrultusunda sınıflayarak triaj etiketi takmalıdır; buna göre acil bakım ekibi müdahale etmelidir
Hastaların / kazazedelerin sınıflandırılması sık sık tekrarlanmalıdır
Radyasyon, biyolojik veya kimyasal zehirlenmelere maruz kalmış kazazede ve görevliler alanda temizlenmelidir/dekontamine edilmelidir.





Triaj etiketlerİ, afet esnasında, yaralanan sayısının çok olduğu durumlarda, tıbbi öncelikleri belirlemek için kullanılırlar.
Yaralanan sayısının çok olduğu durumlarda triaj ekibi tarafından genellikle hastanın solunumu (nefes alıp veriyor mu?), dolaşımı (kalbi çalışıyor mu?) ve bilinci (seslendiğimde tepki veriyor mu, “elini / sağ bacağını kaldır” şeklindeki komutlara uyabiliyor mu) değerlendirilir.
İlk önce ayakta olan ve yürüyebilen tüm hastaların olay yerini terk etmesi istenir ve bu kişilere “yeşil” / ”yürüyebilen yaralı” anlamına gelen kartlar takılır; bu kişiler ağır hastaların tümü değerlendirildikten ve tedavileri tamamlandıktan sonra değerlendirilirler.

Yürüyebilenler olay yerini terk ederken, triaj ekibi her yaralının başında dolaşarak saniyeler içinde yaralıların solunumunu, nabzını ve emirlere uyup uymadığını (bilinç durumunu) kontrol eder. Bulgularına göre de kişileri kalan 3 sınıflamaya göre etiketler.

Normal hayatta bu şikayetlerle Acil Servise başvurmuş olsalardı, yüksek öncelikli olabilirlerdi. Ancak, afet organizasyonunda bu olgular ile vakit yitirilmez. Burada amaç, kısıtlı olanaklarla en fazla insanı kurtarmak ve yaşatmak olduğu için “siyah” grubuna giren yaralılar da tedavi alanına alınmaz. Yakınları sakinleştirilmelidir. Başında mutlaka profesyonel bir sağlık görevlisi bulunmalıdır ve gerektiğinde ağrı kesici ve uyuşturucu ilaçlarla acısı dindirilmelidir.
Triaj görevlisi her zaman 50 adet numaralı etiket serisi bulundurur. Triaj esnasında önce ağır yaralı hastalar stabilize edilir, zaman kalırsa her acil hastanın bilgileri doldurulur:





TRİYAJ ETİKETİ
ÖN yüzü
a. geliş zamanı
b. tarih
c. cinsiyet
d. bilinci açıksa (veya biliniyorsa) hastanın adı
e. adresi
f. şehir, ülke
g. öncelikli yakınması/sorunu
h. triaj yapan görevlinin adı

ARKA yüzü
i. vücut şekli üzerinde yaralanmaları işaretle veya yaz
j. Aldığınız kan basıncı, nabız ve solunum sayısını sırasıyla üç kutucuğa zamanı da yazarak kaydet
k. Yapılan girişimleri, sıvı tedavisini ve zamanını
Sağlık Bakanlığının hazırlamış olduğu triyaj kartını görmek tıklayınız

TRİAJDA YAPILAN HATALAR
Yaşamsal bulgular değerlendirilmiyor ya da alınan vital bulgular göz önünde tutulmadan hasta etiketleniyor.

Hastanın alkol almış olması(ve triaj görevlisi tarafından farkına varılmaması nedeniyle) ilk triaj sınıflamasında bilinç düzeyini belirlerken hataya yol açıyor
En önemli sorunu karın ağrısı olan hastanın alanda değerlendirilmesi zordur
Kurtarma ekibi, kendilerini tanımlanmakta başarısız oluyor
Güvenlik önlemlerinin farkında olma bilinci kayboluyor
Boyun omuriliğinde sorun olanlarda vb. kafa yaralanması da olabileceği göz ardı ediliyor.

Bedensel yaralanmalar tedavi edilirken, psikolojik yaralanmalar unutuluyor

UNUTMAYIN TRİAJDA AMAÇ: EN FAZLA KİŞİYE EN FAZLA YARDIM YAPMAKTIR
Herkesi kurtaramazsınız! O nedenle en fazla kişiyi kurtarmaya çalışın.
Uzuvlardan ziyade yaşamları kurtarmaya çalışın.



HASTALARI DEĞERLENDİRİRKEN VE BELKİ DE TRİAJ İÇİN KULLANABİLECEĞİNİZ İPUÇLARI
Duyduğunuzu zannettiğiniz sözleri daima geçerli sayın; çünkü, hastalar bazen sizin duymak istediğinizi sandıkları şeyleri söyleyebilirler
Görünen ne? Genellikle görünenler hikayenin tümü değildir !!!
Meydana gelen kazanın, hastanın şu an ki sorununa sebep olduğunu hemen kabullenmeyin; tam tersi de olabilir.

Psikosomatik (psikolojik sorunlardan kaynaklanan sorunlardır; gerçek nedeni olmadığı halde sürekli karnının veya başının ağrıması gibi) hastaların çoğu organik bozukluklardan ölmektedir. Başarılı bir muayene yapılduğı varsayılsa bile… Bunun anlamı, sürekli şikayeti olan kişi ciddiye alınmazsa, gerçekten sorunu olduğunda zarar görebilir, siz de görevi ihmalden…
Hastadaki bulguları ortaya çıkarabilecek olası sorunları araştırın
Doğurganlık yaşındaki (ergenlikten-menopoza kadar olan) kadınlar, hamilelik olasılığının mümkün olmadığını söyleseler bile karın ağrılarında dikkate alın
Eğer kişi “hasta görünüyorsa” büyük olasılıkla hastadır; hasta görünmemesi ona ”bu kişi hasta değildir” demeniz için geçerli bir neden değildir.
(”Pearls” Sheehy S. adlı yazarın, Emergency Nursing and Practice, p:73)


AFET:
Türk Dil Kurumuna(TDK) göre: afet [isim (a:fet) Arapça]
1 . Doğanın sebep olduğu yıkım
2 . Kıran
3 . Çok kötü:
"Şöhret gibi servetin de afet olduğunu yeni anlıyordum."- R. N. Güntekin.
4 . mecaz Güzelliği ile insanı şaşkına çeviren, aklını başından alan kadın: "Gül yüzlü bir afetti ki her busesi lale."- Y. K. Beyatlı
5 . tıp Hastalıkların dokularda yaptığı bozukluk

doğal afetler (çokluk, isim) Önlenmesi insan eliyle olmayan, doğal güçlerin yarattığı sel, fırtına, deprem, dolu gibi felaketler, tabii afetler

Afet istasyonu (isim) Afet zamanında yardım ve kurtarma malzemelerinin kolay dağıtılabilmesi için mahallelere yerleştirilen, ısıya, ışığa ve suya dayanaklı konteyner

Afet terimi ile, eldeki olanaklarla başa çıkılamayacak bir durum ifade edilmektedir, çünkü;
• Çok fazla sayıda insan/kazazede etkilenmiştir
• Özel müdahale gerektiren durumlar söz konusudur
– Kimyasal madde kazaları
– Radyoaktif madde kazaları
– Biyolojik madde kazaları
• Kurtarma güçlükleri vardır
Eldeki malzeme ve insan kaynakları bunlara müdahaleye yetersiz kalabilir

Afette, çok fazla sayıda insanı kurtarmak için en iyi olanı yapın; mümkün olduğunca fazla sayıda insana yardımcı olmak için atacağınız adımlar :
• Yaralıları sınıflayın
• Acil bakımı yönlendirin
• Hastaneye nakilleri yönlendirin

AFET DURUMUNDA BAŞARILI OLABİLMENİN ANAHTARI
Gereksinimlerimiz nelerdir ?
Elimizin altındaki olanaklarımız nelerdir?
Var olan olanaklarımızla gereksinimleri nasıl karşılayabiliriz / en fazla insana en çok yardımı nasıl sağlayabiliriz ?
İşte bu soruların yanıtları, sizin afetlerde daha fazla insana yardımcı olabilmenizi sağlayacak anahtarlardır. Ayrıca, iyi bir plan yapmalısınız



İYİ BİR PLANLAMA. . .
Basit, gerçekçi, kısa ve öz olmalıdır.
Uygulamayı yapacak kişiler tarafından oluşturulmalıdır (itfaiyeci paramedikler için ya da paramedikler itfaiyeci için plan hazırlayamaz; her grup kendi planını oluştururken birlikte oluşturulan ortak bir planın kurallarına uyulur; ya da triaj görevlisi triajı nasıl yapacağını kendi planlamalıdır, ama bir plan yapmalıdır!)
Sorumlulukları tanımlamalı, sorumluluk alanlarını belirlemelidir.
Değişik grupların sorumlularından oluşan ortak/birleştirilmiş kumanda sistemi oluşturabilmelidir.
Bireysel görevlerin neler olduğunu eksiksiz tanımlamalıdır.
Görev alan kişilerin yapabileceklerinin en iyisini yapmasına olanak sağlamalıdır
Etkin etkileşimi sağlamalıdır.

Yaygın kullanılan (herkes tarafından anlaşılabilecek şekilde olan) dil ile, iletişimin sürekliliğini sağlamalıdır.
Aynı zamanda eğitim, uygulama, değerlendirme ve düzeltme yapmaya olanak vermelidir
Hangi gereksinimlerin yerine getirildiğini kapsamalıdır.
Planı hazırlayan gitmek zorunda kaldığında, gelenin nasıl devam edeceğini göstermelidir.

AFETLERDE KOMUTA VE TRİAJ

KOMUTA
Her kazada mutlaka bir komuta sistemi oluşturulmalıdır
Özel durumlar haricindeki tüm işleyişten sorumlu olunmalıdır
Kaza yerindeki tüm gereksinimler saptanmalıdır
Kaza yerindeki öncelikler, izlenecek adımlar ve amaçlar belirlenmelidir
Kaza yerine uygun komuta sistemi tanımlanmalıdır
Kaza yerindeki duruma uygun müdahale planı yapılmalıdır
Sağlık ekibi dışında görev yapan diğer ekiplerle işbirliği yapılmalıdır
Halkı bilgilendirme konusunda birisi/birileri yetkilendirilmelidir
Komuta işleminin ne zaman sonlandırılacağı belirlenmelidir


KOMUTA ÇEŞİTLERİ
TEK ELDEN KOMUTA
Tüm olay yeri için sadece bir komutan vardır
• Kullanışlı olduğu durumlar:
– Kısa sürede bitecek kazalarda
– Sınırlı yetkilendirmelerde
– Sınırlı sorumluluklarda
• Kullanışsız olduğu durumlar:
– Çok fazla sorumluluklarda
– Aşırı yetkilendirmelerde
– Uzun zaman alacak büyük kazalarda

BİRLEŞTİRİLMİŞ KOMUTA
• Değişik ekiplerin komutanlarının bir arada çalıştığı komuta sistemidir
• Doğru yerde doğru ekibin görevlendirilmesi anlamına gelir
• İşbirliğini güçlendirir
• Dengeli karar vermeyi sağlar
• Denetimlerin daha kısa aralıklarla olmasını sağlar
• Komutada birlik sağlar

Acil durumlarda daha etkin/yararlı müdahale edebilmek amacıyla örgütlenmek şarttır. Bu örgütlenmenin daha verimli olması konusunda yapılan araştırmalar sonucunda uluslararası bir sistem oluşturulmuştur. Bu sisteme "Olay Komuta Sistemi" veya "Standard Acil Yönetim Sistemleri"denilmiştir. Bu sistemi oluşturmak için o anda olay yerinde olan ilk gönüllünün hemen "lider" konumuna geçerek, gelen ikinci kişinin de bu kişi tarafından "iletişim sorumlusu olarak görevlendirmesiyle başlar. Bu kişiler daha bilgili ve yetkili kişiler gelene kadar geçici görev yapabildikleri gibi olayı sonuna kadar götüren kişiler de olabilirler. Bu iki kişi diğer insanları görevlendirerek iki temel grup oluştururlar:
1-Operasyon kolu,
2-Lojistik kolu,




KUMANDA SİSTEMİNİN GÖREVLİLERİ

I. OLAY KOMUTANI (LİDER)
• Güvenli bir yerde komuta merkezini oluşturur
• İletişim olanaklarını (telsiz, radyo vs) kullanabilecek kişiyi gölge gibi yanında olacak şekilde görevlendirir
• Görev listesi oluşturarak alt grupları ve bu gruplarda görev yapacak kişileri belirler
• Gelen "Hasar Değerlendirme Raporları"na göre sorumlularla birlikte durum değerlendirmesi yapar
• Gelişen olayları takip eder ve işlerin gerekli düzen içinde devamını sağlar

II. İLETİŞİM
BİLGİ AKIŞINDAN SORUMLU GÖREVLİ
İletişim sorumlusu, basın sözcüsü de diyebileceğimiz bu kişi, olay komutanının gölgesi gibidir,
• Uçtaki komuta merkezindeyse, Olay Komutanı ile Acil Yönetim Merkezi arasındaki iletişimi sağlar
• Radyodaki Afet bilgilerini dinleyerek ilgili kişileri bilgilendirir
• Her olay yeri için sadece bir kişinin görevlendirilmesi yeterlidir
• Acil Yönetim Merkezinde görevliyse, basına bilgi vermek üzere görevlendirilir
• Gerektiğinde olay yerini gezmek isteyen basın mensuplarına eşlik ederek bilgi verir

EMNİYETİN SAĞLANMASINDAN SORUMLU GÖREVLİ
• Tehlikeli madde bulunan ya da güvenli olmayan yerleri(göçük veya yıkılma tehlikesi gibi) belirler
• Kişilerin güvenliğini sağlamak üzere, belirlediği sorunlara yönelik çözüm üretir ve uygular
• Olay yerindeki kazaları araştırır
• Tehlike gördüğünde, gerekiyorsa çalışmaya son verebilecek veya gerekli önlemleri sürdürecek yetkiye sahiptir

İŞBİRLİĞİNİN SAĞLANMASINDAN SORUMLU GÖREVLİ
İşbirliğini sağlayabilecek şekilde, farklı grupların merkezinde görev yapar:
• Herhangi bir grubun elemanı değildir, aksi halde görevini yerine getiremez

PSİKOLOJİK DESTEK GÖREVLİSİ
• Olay yerindeki çalışanların ruhsal durumunu gözlemler
• Çalışmalar sırasında, ilişkilerde meydana gelen patlama noktalarında, araya girerek gerginliği önlemeye çalışır
• Gerektiğinde kişilerin streslerini azaltacak önlemleri alır
• Bunalımdaki kişileri yatıştırmaya çalışır

KOMUTA MERKEZİ
• Kaza yerinin yakınındadır
• Olaya müdahale eden bütün grupların temsilcisi vardır
• Küçük ve kısa süreli olaylarda, izlenecek yol ve uygulamalara odaklanır
• Acil bakım merkezinin kurulduğu durumlarda, uygulamalara odaklanır
• “NASIL?” sorusuna yanıt saptar

ACİL BAKIM MERKEZİ
• Olay yerinden uzağa uygun bir yere kurulur
• Karmaşık, geniş alanı kaplayan veya uzun sürecek olan olaylarda kurulur
• Karar verme, planlama, destek için izlenecek yollara odaklanır
• Ulusal ve bölgesel yetkililerle işbirliği yaparlar
• “NE,NE ZAMAN,NEREYE?” sorularına yanıt saptar
• Tedavi yapmaz, etkilenen kişideki hayati tehlikeyi ortadan kaldıracak acil bakımı verir

ACİL BAKIM MERKEZİ KOMUTANI
• Durumun ne kadar iyi/kötü olduğunu belirler
• Öncelikleri saptar
– Hayat kurtarma
– Kaza yerinin istikrarını sağlama (ortam denetim altında herhangi bir tehlike yok veya tam tersi gibi)
– İdareli kullanma
• Olayın durumunu (ne kadar büyük olduğunu) ilan eder
• Gerekli yardımları belirleyerek talep eder
• Araçların(ambulans ve diğer…) toplanacağı yeri saptar; bu, triaj ve acil bakım yapılan hastaların sorunsuz bir şekilde ambulansa taşınıp, ambulansın da hiçbir engelle karşılaşmadan oradan çıkması ve geri geldiğinde girmesi açısından çok önemlidir
• Acil bakım verilecek alanı(ları) belirler; hangi kazazedelerin nerede bakım alabileceklerini, ambulansla nakledileceklerin ambulansa yakın yere taşınarak hemen ambulans yüklenebilmelerinin sağlanması açısından önemlidir
• Komuta merkezinin bir parçası olarak diğer gruplarla işbirliğini sağlar
• Ortalık yatışana kadar, doğrudan acil bakımla ilgili sorumlulukları yürütür

TRİAJ GÖREVLİSİ
• Tehlikeli bölgelerdeki hastaların kurtarma ekipleri tarafından kurtarılmasını düzenler
• En son gelişmelere göre komuta eder
• Triajı aksatmadan, hayati tehlikedeki hastaları en doğru şekilde saptar
• Kişileri değerlendirir, sınıflar ve etiketlendirir
• “TEHLİKELİ BÖLGE” sınırını belirleme çalışmalarını örgütler
• Sürekli yeniden triaj yaparak durumu denetim altında tutar

PARK YERİ SORUMLUSU
• Araçların park etme alanı(ları) olarak emniyetli bölgeyi seçer
• Ulaşım yollarını belirler
• Park etmeyi, trafik akışını sorun çıkmayacak şekilde düzenler
• Birimleri sınıflar ve görevlerini belirler
• Birimleri taleplere göre belirler
• Kumanda merkezine gelişen durumlar hakkında bilgi verir

TEDAVİ/ACİL BAKIM ALANLARI
• Tedavi alanlarını saptayın, komutanı ve triaj görevlisini haberdar edin
• Tedavi için gerekli kaynakları/malzemeleri tespit edin; elinizdekilerle kıyaslayın
• Tedavi hizmeti verecek kişileri belirleyin ve örgütleyin
• Gereksinim halinde morg ve rehabilitasyon merkezi oluşturun
• Komuta merkezini gelişen durumlardan haberdar edin
• Komuta merkezine elinizin altındaki insan gücü hakkında bilgi verin

NAKİL/TAŞIMA İŞLEMLERİ
• Taşıma/yükleme işlemlerinin gerçekleştirileceği alanı(ları) tespit edin
• Gerektiğinde park alanından ambulans isteyin
• Hastaların naklini, haberleşme merkezi ya da komuta merkezli hastane ile iletişim kurarak, örgütleyin
• Hastaları doğrudan uygun tedaviyi alabilecekleri hastanelere nakledin
• Komuta merkezini gelişen durumlardan haberdar edin
• Ayrılan hastaların kayıtlarını düzenli muhafaza edin

HIZLI MÜDAHALE EKİBİ
•Görevlendirilmiş ambulans ve sağlık personelleri
•Kurtarıcının yaralanması ya da hastalanması durumunda yerini alacak kişilerdir

OLAY YERİ KOMUTA SİSTEMİ VE EMİR-KOMUTA ZİNCİRİ
• Kişiler/ünvanlar değil görevler ön plandadır
• Gerektiğinde, bir kişi birden fazla görevi yürütebilir
• Komutan yapılması gereken tüm görevleri düzenler
• İletişimde hedef alınan bireyler değil görevlerdir

OLAY YERİ DOKTORUNUN GÖREVLERİ
• Triajda
– Özellikle karar vermede zorlanılan durumlarda karar vericidir
– Kurtarma esnasında gerektiğinde acil ameliyat
• Acil Bakımda
– Olay yerindeki tıbbi sorumludur, acil bakımı yönlendirir
– Tedavi alanında triaj
– Sadece doktorun yapabileceği (invazif) girişimler; trakeostomi, göğüs tüpü,vs.

AFETLERDEKİ MÜDAHALELERDE EN SIK KARŞILAŞILAN SORUNLAR
• Toplumsal katılım ve plan eksikliği
• Doğru ve yeterli eğitim almış bireylerin yetersizliği
• Yeterliliğe sahip, kumanda edecek bireylerin yetersizliği
• Olaylara müdahalede gecikme
• Triaj olması gerektiği gibi doğru yapılamaması
• Hastalara ilk müdahalenin yapılmaması : bilinci kapalı kişide soluk yolunun o an baş pozisyonu ile açılmaması ya da kanamayı durduracak önlemin alınmaması gibi
• Hastaların olay yerinden tedavi alanına taşınmaması
• Zaman kavramlı hasta bakımının yapılmaması
• Erken nakil; acil bakım sonrası triaj değerlendirmeleri tamamlanmadan o an göze kestirilen hastanın hastaneye nakledilmesi gibi
• Uygun ve etkili olmayan görevlendirmeler
• Hastaların uygun biçimde hastanelere dağıtılmaması; yer olmadığı halde hep aynı hastaneye gönderme…
• Gönderilen hastanın izinin takip edilmemesi; kayıtların doğru ya da yeterli tutulmaması




Kaynaklar:
1. Cambrian College ders notları, 1994,
2. Neil Coker, Major Incident Response, http://www.templejc.edu/dept/ems/Pages/PowerPoint.html, Nisan 2005
3.. (http://www.bsm.gov.tr/docs/ASH_Yonetmelik.pdf )

AHMET SERTKAN
YANGIN UZMANI